Zittende zannichellia

Zittende zannichellia (vroeger Zoetwaterzannichellia genoemd) heeft vrij licht groene bladeren met een breedte van hoogstens een millimeter; in stilstaand water worden ze niet meer dan een halve millimeter breed. De grijsachtige vruchten zijn (zonder de snavel) ten hoogste tweeëneenhalve millimeter lang; de snavel is minder dan half zo lang als de rest van de vrucht. De vruchten zijn zittend of zeer kort gesteeld; het steeltje is zelden meer dan een halve millimeter lang. Vaak is de plant zo ijl en onopvallend dat zij niet eens wordt waargenomen, laat staan herkend. Binnen Europa komt Zittende zannichellia voornamelijk in het noorden en midden voor. In Nederland is deze ondersoort in sommige streken vrij algemeen, maar haar verspreiding is slecht bekend. Het meest is zij aangetroffen in Zuid-Limburg, langs de rivieren en op de grens van het holocene en het pleistocene deel van Nederland, verder op ver uiteen gelegen plaatsen in de pleistocene zandstreken in het midden en het oosten van het land.

Zittende zannichellia is een plant van basisch en carbonaatrijk, voedselarm tot tamelijk voedselrijk, zoet of soms zwak brak, al of niet stromend, niet te diep water. De bodem is veelal kleiig en kalkrijk. Relatief hoge en/of sterk wisselende chloridegehaltes van het water worden door Zittende zannichellia minder goed verdragen dan door Gesteelde zannichellia. De zaden kiemen alleen nadat ze een koude periode hebben doorgemaakt, en dan voornamelijk bij hoge watertemperatuur en grote daglengte, dus tegen de zomer. Door deze groeiwijze blijkt zij zich goed te kunnen handhaven in beken en kleine rivieren, zoals de Geul en de Panheelderbeek in Limburg. De kieming vindt plaats in een periode waarin het water in zulke riviertjes gewoonlijk laag staat en rustig blijft. De plant verdraagt een zekere beschaduwing; zij kan in stromend water tot twee meter lang worden en goed vruchtzetten. Een andere standplaats wordt gevormd door de rand van pas gegraven kleiputten in het winterbed van de grote rivieren. Hier pioniert Zittende zannichellia dikwijls als enige plant in de zone met de sterkste golfslag, als het water nog zeer helder en uitgesproken voedselarm is en de verse kleibodem nog nauwelijks organische stof bevat. In grindgaten kan zij op vergelijkbare plaatsen voorkomen, namelijk daar waar zich in de oeverzone een klei- of leemlaag bevindt. Verder is de plant in sommige kleistreken, bijvoorbeeld in de Liemers en het Eemgebied, als pionier in sloten te vinden; hier wordt zij gemakkelijk door andere waterplanten verdrongen. Droogvallen van haar groeiplaats verdraagt zij slecht.

Planten waarmee Zittende zannichellia samen voorkomt, zijn Schedefonteinkruid, Aarvederkruid (Myriophyllum spicatum), Doorgroeid, Gekroesd en Tenger fonteinkruid, alsmede in Limburg de Vlottende waterranonkel (Ranunculus fluitans). Waar Zittende en Gesteelde zannichellia in elkaars gezelschap optreden, wordt de eerste veelal spoedig door de tweede verdrongen.

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1991 (deel 4)