Loos blaasjeskruid

Loos of Vergeten blaasjeskruid is een vrij zwevende, 's zomers bloeiende waterplant waarvan de horizontale hoofdas een decimeter tot ongeveer een meter lang kan worden. Gemiddeld is het tengerder dan Groot blaasjeskruid, waarvan het echter in niet-bloeiende toestand vaak niet met zekerheid kan worden onderscheiden - en bloei blijft dikwijls achterwege, met name in koele zomers en in voedselarm water. Gewoonlijk vertonen de bladslippen spitse tanden, waaraan de stekelharen ontspringen; aan de turionen staan de stekelharen meestal afzonderlijk of in bundels van twee of drie. Evenals bij Groot blaasjeskruid komen soms 'luchtloten' voor. De bloeistengel is zwak tot sterk S-vormig heen en weer gebogen. De kleur van de bloemkroon varieert van citroengeel tot dooiergeel; de welving van de onderlip is roodbruin getekend. De bovenlip is langer dan deze welving en schuin omhoog gericht, zodat zij met de onderlip een rechte tot stompe hoek maakt. De rand van de onderlip is vrij vlak en gelijkmatig uitgespreid of althans meer opzij dan naar onder gericht (als de rand van een dameshoed). Dikwijls rust de onderste bloeiende bloem met haar onderlip op het wateroppervlak. Bij Loos blaasjeskruid - vermoedelijk ontstaan als bastaard van Groot blaasjeskruid met een andere soort - is nooit vruchtzetting waargenomen. Het bloemsteeltje, dat bij de bloei al meer dan driemaal zo lang is als het bijbehorende schutblad, groeit na de bloei sterk uit. Het kan tot vier centimeter lang worden en steekt stijf schuin of recht omhoog. 

Loos blaasjeskruid heeft een nogal onsamenhangend areaal: Midden-Europa van Noord-Italië tot Midden-Engeland en het Oostzeegebied; het Atlasgebied, een paar ver uiteengelegen plekken in Centraal-Azië, enkele delen van tropisch Afrika, Sri Lanka, Irian, oostelijk Australië en Nieuw-Zeeland. In Nederland is het zeldzaam en komt het hoofdzakelijk voor in de pleistocene streken, waarover het van Clinge tot Nieuweschans tamelijk gelijkmatig lijkt te zijn verdeeld. Verder is het bekend van de Friese westkust, Terschelling, Voorne en een paar verspreide vindplaatsen in het mondingsgebied van de grote rivieren. Vermoedelijk behoort ook het op Ameland voorkomende Blaasjeskruid tot deze soort, maar het wachten is hier op planten die tot bloei komen. Merkwaardig genoeg is het van alle vroegere groeiplaatsen op Texel verdwenen. Vooral in het noordoosten van het land komen planten voor die - zelfs in bloei - niet met zekerheid tot Groot dan wel Loos blaasjeskruid zijn te brengen. 

In de regel staat Loos blaasjeskruid in duidelijk voedselarmer milieu dan Groot blaasjeskruid. Van de eisen die eerstgenoemde aan zijn standplaats stelt, valt echter moeilijk een goed beeld te vormen. Meestal groeit het in zwak zuur, relatief calciumsulfaatrijk water boven een venige zandbodem, maar de meetgegevens van wateren met deze plant lopen nogal sterk uiteen. Vermoedelijk is juist de wisseling in samenstelling en zuurgraad van het water kenmerkend voor groeiplaatsen van Loos blaasjeskruid. Het staat namelijk veelal op plekken waar zuur, voedsel- en carbonaatarm water in contact komt met neutraal tot basisch, voedselrijk, carbonaathoudend water. Dit is onder meer het geval op kwelplekken en op de grens van hoogveen met landbouwgronden. In heide- en hoogveengebieden wijst het optreden van de plant vrijwel steeds op het binnendringen van min of meer voedselrijk water. Gewoonlijk groeit Loos blaasjeskruid in kleine, ondiepe, beschutte waterruimten, zoals sloten; langs grotere wateren zoekt het vaak op open plekken te midden van oever- of verlandingsvegetaties. Soms is het echter midden in kanalen of kleine plassen, in meer dan een meter diep water te vinden. Gezien de brede scala van standplaatstypen - veenwijken, heidevennen, zand- en leemputten, duinplassen, bermsloten - hoeft het niet te verbazen dat Loos blaasjeskruid in zeer uiteenlopend gezelschap voorkomt.  

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1988 (deel 3)