Bouwen aan groenexpertise

Natuurstreefbeeld: Essen-Eikenbossen zonder Wilde hyacint (9160)

Dit natuurstreefbeeld bevat in Vlaanderen twee bostypes. Een type op vrij zure voedselarme leembodem met zuurtolerante voorjaarsflora als Bosanemoon, Grote muur en Gele dovenetel. Het type op minder zure iets voedselrijke bodem heeft naast de eerder genoemde soorten ook soorten die van meer basische bodem houden zoals  Bosbingelkruid, Slanke sleutelbloem, Eenbes en Daslook.

Dit natuurstreefbeeld komt overeen met het Europees beschermd habitatype 9160. Dit bostype komt vooral voor in het oosten van Vlaanderen buiten het natuurlijke verspreidingsgebied van Wilde hyacint. Bossen met ongeveer dezelfde flora maar binnen het natuurlijke verspreidingsgebied van Wilde hyacint behoren tot het natuurstreefbeeld Eiken-Beukenbossen met Wilde hyacint (9130).

Beheer:

Een klassiek hooghoutbeheer, dat aan de voorwaarden van een duurzaam multifunctioneel bosbeheer voldoet, en dat rekening houdt met de natuurlijke karakteristieken en vereisten van het bostype, kan verenigbaar zijn met het behoud en de ontwikkeling van dit natuurstreefbeeld. Specifieke beheermaatregelen omvatten o.a. zoom- en mantelbeheer, open-plekken-beheer, exotenbestrijding, vrijstellen van soorten die onderdrukt worden door een dicht beukenscherm en maximaal behoud van dikke bomen en dood hout. Lemige bodems zijn zeer gevoelig voor bodemverdichting, zodat de exploitatie hiermee rekening dient te houden.

Dit natuurstreefbeeld is lokaal in goede staat als het aan de criteria van de LSVI-tabellen voldoet. De LSVI-tabel voor dit natuurstreefbeeld (Natura2000-habitat) kan je terugvinden in dit rapport(opent nieuw venster) van het inbo.

heeft als karakteristieke soort

Keizersmantel

heeft als karakteristieke soort

Kleine ijsvogelvlinder

heeft als karakteristieke soort

Hazelmuis

heeft als karakteristieke soort

Eikelmuis

heeft als indicator van een goede toestand

Daslook

heeft als indicator van een goede toestand

Bosanemoon

heeft als indicator van een goede toestand

Gevlekte aronskelk

heeft als indicator van een goede toestand

Boszegge

heeft als indicator van een goede toestand

Lelietje-van-dalen

heeft als indicator van een goede toestand

Smalle stekelvaren

heeft als indicator van een goede toestand

Mannetjesvaren

heeft als indicator van een goede toestand

Gele dovenetel

heeft als indicator van een goede toestand

Ruige veldbies

heeft als indicator van een goede toestand

Eenbloemig parelgras

heeft als indicator van een goede toestand

Bosbingelkruid

heeft als indicator van een goede toestand

Bosgierstgras

heeft als indicator van een goede toestand

Witte klaverzuring

heeft als indicator van een goede toestand

Eenbes

heeft als indicator van een goede toestand

Schaduwgras

heeft als indicator van een goede toestand

Gewone salomonszegel

heeft als indicator van een goede toestand

Aardbeiganzerik

heeft als indicator van een goede toestand

Slanke sleutelbloem

heeft als indicator van een goede toestand

Gulden boterbloem

heeft als indicator van een goede toestand

Heelkruid

heeft als indicator van een goede toestand

Grote muur

heeft als indicator van een goede toestand

Bosereprijs

heeft als indicator van een goede toestand

Kleine maagdenpalm

heeft als indicator van een goede toestand

Donkersporig bosviooltje

heeft als indicator van een goede toestand

Bleeksporig bosviooltje

heeft als indicator van een goede toestand

Wintereik x zomereik

heeft als indicator van een goede toestand

Aalbes

heeft als indicator van een goede toestand

Zomereik

heeft als indicator van een goede toestand

Wilde lijsterbes

heeft als indicator van een goede toestand

Spaanse aak

heeft als indicator van een goede toestand

Beuk

heeft als indicator van een goede toestand

Gewone esdoorn

heeft als indicator van een goede toestand

Haagbeuk

heeft als indicator van een goede toestand

Hazelaar

heeft als indicator van een goede toestand

Wilde kardinaalsmuts

heeft als indicator van een goede toestand

Gewone es

heeft als indicator van een goede toestand

Boskers

heeft als indicator van een goede toestand

Wintereik

heeft als indicator van een goede toestand

Winterlinde

  • Dit bostype is zeer gevoelig voor verzuring door atmosferische depositie en inspoeling van nutriënten vanuit hoger gelegen plateaus en aangrenzende akkers.
  • Watervervuiling, aanrijking en verstoring van de bodem leiden tot verruiging.
  • Verdroging treedt op door drainage.
  • Intensieve recreatie of exploitatie leiden tot bodemerosie en/of -compactie.
  • Aanplanten van exoten.
  • Verlies aan structuurrijkdom door actieve omvorming van oude structuurrijke bestanden (vaak voormalig middelhout) door homogene gelijkjarige hooghoutaanplanten.
  • Grootschalig en/of intensief kapbeheer met grondbewerking; heraanplant en overexploitatie leiden tot habitatdegradatie met weinig oude bomen en dood hout en een zwakke structuurontwikkeling.
  • Versnippering.
  • Een te hoge wildstand (Ree) bemoeilijkt natuurlijke verjonging.
  • Ook is dit bostype zeer gevoelig voor verzuring door de aanwezigheid van een kritische voorjaarsflora.
Inheemse standplaatsgeschikte boom- en struiksoorten:

Zomereik , Wintereik, kruising tussen Zomer- en Wintereik (Quercus x rosacea) Haagbeuk, Winterlinde, Es, Beuk, Zoete kers, Gewone esdoorn, Grauwe abeel, Spaanse aak, Aalbes, Wilde kardinaalsmuts, Gewone vlier, Boswilg, Ruwe berk, Wilde lijsterbes en Hazelaar.

Natuurbeheer (onderhoudsbeheer) uitgebreid:

Dit natuurstreefbeeld komt in aanmerking voor verschillende bosbeheervormen.

Een klassiek hooghoutbeheer, dat aan de voorwaarden van een duurzaam multifunctioneel bosbeheer voldoet, en dat rekening houdt met de natuurlijke karakteristieken en vereisten van het bostype, kan verenigbaar zijn met het behoud en de ontwikkeling van het natuurstreefbeeld. In een aantal specifieke situaties (rijke uitgangssituatie, kwetsbare zones, belangrijke potenties) is evenwel een aangepast beheer, dat zich volledig toespitst op de aanwezige specifieke natuurwaarden, wenselijk of zelfs noodzakelijk om kwalitatief duurzaam behoud en ontwikkeling te garanderen. Specifieke beheermaatregelen omvatten o.a. zoom- en mantelbeheer, open-plekken-beheer, exotenbestrijding, vrijstellen van soorten die onderdrukt worden door een dicht beukenscherm en maximaal behoud van dikke bomen en dood hout. Lemige bodems zijn zeer gevoelig voor bodemverdichting, zodat de exploitatie hiermee rekening dient te houden.

Andere mogelijke bosbeheervormen voor dit habitattype zijn nietsdoen-beheer, middelhout- of hakhoutbeheer. Dit type is omwille van zijn hoge gevoeligheid voor degradatie, weinig tot ongeschikt voor bosbegrazing (enkel seizoensbegrazing bij sterke verbraming, of zeer extensieve begrazing van zeer grote terreinen, waarbij ook open terrein mee is ingerasterd). Zones met een waardevolle voorjaarsflora of bronvegetaties worden best niet mee begraasd.

Recreatieplanning met zonering is noodzakelijk.

Herstel- en ontwikkelingsbeheer:

Herstel en ontwikkeling van dit bostype vereist het verminderen van de atmosferische depositie en luchtvervuiling en het instellen van bufferzones rondom het bos tegen het inspoelen van meststoffen. Herstel van een meer natuurlijk bostype is mogelijk door natuurlijke successie of actieve omvorming van exoten- en monotone dichte aanplantingen naar bossen met een meer natuurlijke structuur en samenstelling, met bijzondere aandacht voor dikke bomen en dood hout. Tevens zijn het herstel en de ontwikkeling van een voldoende grote, aaneengesloten bosoppervlakte wenselijk, door bosuitbreiding of verbinding van bestaande bossen.

Officiële titel:
Sub-Atlantische en Midden-Europese Wintereikenbossen of Eiken- Haagbeukenbossen behorend tot het Carpinion betuli
Code:
9160
Uitgebreid:

Dit bostype omvat in Vlaanderen de typische subatlantische Eiken-Haagbeukenbossen zonder Wilde hyacint, ook wel de Essen-Eikenbossen zonder Wilde hyacint genoemd. De vochttoestand kan sterk wisselen gedurende het jaar door de aanwezigheid van een stuwwatertafel of ondiepe grondwatertafel in natte gronden.

De voedselrijkdom en zuurtegraad van de bodem is variabel. Twee subtypes worden onderscheiden:

1. Een vrij zuur wat armer type op zure leemgronden met een zuurtolerante voorjaarsflora zoals Witte klaverzuring, Bosgierstgras, Bosanemoon, Grote muur en Gele dovenetel.

2. Een neutraal iets voedselrijkere type met soorten als Bosbingelkruid, Slanke sleutelbloem, Eenbes en Daslook.

De boomlaag bestaat van nature uit Zomereik, of een menging van Zomereik, Wintereik, Es, Haagbeuk en Linde. Doorgaans zijn deze bossen periodiek te vochtig om onder natuurlijke omstandigheden Beuk als dominante boomsoort toe te laten. De huidige sterke dominantie van eik is evenwel vaak toe te schrijven aan het vroegere hak- en middelhoutbeheer.

Dit bostype is dominant aanwezig in vrijwel alle middelgrote en grote voedselrijke loofboscomplexen in het oosten van Vlaanderen. Hierdoor is het van essentieel belang voor een aantal soorten die gebonden zijn aan deze grote boscomplexen of aan de habitatdiversiteit die hier mogelijk is (bv. mantels en interne bosranden). Ook voor het behoud van monumentale oude bomen en de daaraan gekoppelde fauna en flora is dit habitattype van groot belang. Een belangrijk deel van de monumentale bomen (omtrek groter dan 3 meter) in onze bossen bevindt zich in dit natuurstreefbeeld.

Dit natuurstreefbeeld is o.a. zeer belangrijk voor de vogelrichtlijnsoorten Middelste bonte en Zwarte specht en Wespendief, en verder ook voor een groot aantal vogels van structuurrijke loofbossen (o.a. Fluiter, Bonte vliegenvanger, Boomklever, Boomkruiper, Appelvink, Houtsnip, Bosuil). Oude, dode en kwijnende bomen met holtes zijn essentieel voor soorten als Boommarter, vleermuizen van de bijlage 2 en 4 (o.a. Rosse vleermuis), Vliegend hert (bijlage 2-soort) en voor behoud en ontwikkeling van een rijke gemeenschap van ongewervelde dieren (o.a. Boskrekel), mossen en fungi. Voldoende structuurrijkdom impliceert ook open plekken, mantels en zomen, met geassocieerde fauna en flora: lichtminnende plantensoorten, bloembezoekende insecten, Hazelworm, Kleine ijsvogelvlinder in mantels en open plekken met Kamperfoelie, enzovoort. Ook voor Vuursalamander is dit natuurstreefbeeld zeer belangrijk.

Verspreiding:

Dit bostype is zeldzaam in Vlaanderen. Het zwaartepunt van de verspreiding ligt in de leemstreek van Oost- Brabant en Limburg (Meerdaalwoud, Haspengouwse bossen, enz.). Ook elders in Vlaanderen is het type aan te treffen, vaak op de overgangszone naar alluviaal bos.

Auteur
inbo
Sleutelwoorden
Natura 2000
Europees beschermde natuur
bos
Gebruiksrechten
Vrij gebruik, mits bronvermelding
Categorieën
Habitats/biotopen
Opp. in Vlaanderen:

Momenteel is er van dit bostype 2400-3500 ha aanwezig in Vlaanderen.

% in habitatrichtlijngebied:
50%
Prioritair habitattype:
Nee
Milieukarakteristieken:

De abiotische milieukarakteristieken van Essen-Eikenbossen zonder Wilde hyacint (9160) zijn vrij gelijkaardig aan deze van Beukenbossen van het type Asperulo-Fagetum (9130). Door de aanwezigheid van een kritische voorjaarsflora zijn Essen-Eikenbossen erg gevoelig voor verzuring: de ondergrens voor pH-CaCl2 ligt bij 3.2. Bij verdere verzuring onder de grenswaarden verdwijnt de voorjaarsflora grotendeels (een uitzondering is bvb. Witte klaverzuring) en ontstaat een Eiken-Beukenbos op zure bodems (9120). Om een hoge soortenrijkdom in dit type te behouden mag de bodem pH (pH-CaCl2) echter niet lager dan 5 zijn. Er is er een vrij goede menging van het strooisel met de minerale bodem, waardoor de strooisel laag zich beperkt tot 4,0cm.

De hoeveelheid Olsen-P kan in deze matig zure bodems oplopen tot ongeveer 60 mg/kg (fosfor is beter beschikbaar in matig zure bodems). De grenswaarde voor N depositie werd vastgelegd op 20 kg/ha/jaar. Let wel op voor advisering in het kader van de passende beoordeling wordt uitsluitend gebruik gemaakt van de referentiewaarden die in de praktische wegwijzers zijn opgenomen(opent nieuw venster).

Bodem:

Deze bossen zijn aanwezig op matig voedselrijke tot voedselrijke leemgronden met een belangrijke zandfractie, gekenmerkt door een vrij hoge bodemvochtigheid in de winter en een aanzienlijk lagere grondwaterstand in de zomer.

Grondwaterafhankelijk:
Nee
In samenwerking met:
Referenties
  • Oosterlynck P., Van Landuyt W. & Paelinckx D. (2013). Selectie habitattypische flora ten behoeve van de artikel 17 rapportage omtrent de staat van instandhouding van de Natura 2000 habitattypen. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek jaa
  • Decleer, K. (red.) 2007. Europees beschermde natuur in Vlaanderen en het Belgisch deel van de Npprdzee. Habitattypen / Dier- en plantensoorten. Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek INBO.M.2007.01, Brussel, 584 p.
  • Geert De Knijf, Desiré Paelinckx, 2013. Typische faunasoorten van de verschillende Natura 2000 habitattypes, in functie van de beoordeling van de staat van instandhouding op niveau Vlaanderen. INBO.A.2013.139.
  • T’jollyn Filiep, Bosch Hans, Demolder Heidi, De Saeger Steven, Leyssen An, Thomaes Arno, Wouters, Jan, Paelinckx Desiré en Hoffmann Maurice (2009). Ontwikkeling van criteria voor de beoordeling van de lokale staat van instandhouding van de Natura 2000 hab

Europees beschermde natuur in Vlaanderen en het Belgisch deel van de Noordzee

In dit boek staan de Europees beschermde habitats en soorten beschreven die in Vlaanderen voorkomen.

Lees meer Download publicatie

Deze pagina werd mogelijk gemaakt door de financiële steun van het LIFE-programma van de EU(opent nieuw venster) in het kader van het LIFE Green valley-project(opent nieuw venster).