Biezenknoppen

Biezenknoppen is de naam van een middelhoge, soms lage of hoge, dofgroene, in dichte pollen groeiende voorzomerbloeier met een korte, gedrongen wortelstok. De sterk geribde stengels bevatten niet erg compact merg en zijn gemakkelijk samen te knijpen. De ribben staan vrij ver uiteen en verlopen enigszins kurketrekkerachtig, als een schroefdraad om de stengel: wie een bloeistengel tussen duim en wijsvinger naar beneden trekt, ziet de bloeiwijze een draaiende beweging maken. De voet van de stengel wordt omhuld door vrij licht gekleurde, rabarberrode of soms geelbruine, weinig of niet glanzende scheden zonder bladschijf. Het schutblad zet de stengel voort, maar aan de rugzijde van de bloeiwijze vertoont het een duidelijke verbreding en afplatting, dikwijls ook een knik. De schijnbaar uit de bovenste helft van de halm uittredende bloeiwijze is gewoonlijk tot een kluwen ineengedrongen, maar kan ook losbloemig zijn; soms komen beiderlei bloeiwijzen in één pol voor. Meestal komen per bloem slechts drie meeldraden tot ontwikkeling. De glanzend rossig-bruine vrucht vertoont aan de top een indeuking of afplatting met daarin een kegeltje, waarop het restant van de stijl zit. Dikwijls slaat het schutblad na de bloei terug, zodat de 'knoppen' (bloeiwijzen) van Biezenknoppen dan het hoogst geplaatste deel van de halm vormen.

Biezenknoppen komen voor in Europa met uitzondering van de noordelijkste, noordoostelijkste en zuidoostelijkste delen, in Scandinavië in kuststreken ongeveer tot de poolcirkel; voorts in het Atlasgebied, op enkele plaatsen in West-Azië en (ingevoerd?) in oostelijk Noord-Amerika. In Nederland is deze soort vrij algemeen, maar in kleistreken komt zij sporadisch voor.

Biezenknoppen kunnen op allerlei plaatsen groeien waar ook de nauw verwante Pitrus optreedt, maar over de hele linie is de eerstgenoemde soort kieskeuriger dan de tweede. Verstoring van de waterhuishouding kan Biezenknoppen begunstigen, maar bemesting en beschaduwing verdraagt deze Rus slechts in beperkte mate. Van blauwgraslanden (nader besproken onder Pijpenstrootje, Molinia caerulea) vormt hij een vast bestanddeel, maar uitbreiding van Biezenknoppen wijst op verdroging. Vaak houdt deze soort stand als een van de laatste relicten uit een eertijds rijkere blauwgraslandvegetatie. Haar optreden is dan te waarderen als aanwijzing dat bij herstel van de vroegere waterhuishouding gedeeltelijke regeneratie van deze begroeiing tot de mogelijkheden behoort. Biezenknoppen staan voorts in schrale, vochtige, weinig of niet bemeste weilanden, in natte, ontkalkte duinvalleien, bijvoorbeeld op vroongronden, in veenmosrietland, op vochtige kapvlakten en aan bospaden, soms ook in pioniervegetaties op open, vochtige zand-, leem- en veengrond. Evenals Pitrus is deze soort kalkmijdend. Wat de samenstelling van het bodemvocht betreft, heeft zij een tamelijk ruime tolerantie: dit kan zuur en basenarm zijn en op regenwater lijken, maar ook vrijwel neutraal en tamelijk basenrijk zijn en aanzienlijke grondwaterinvloed verraden. Planten die dikwijls samen met Biezenknoppen voorkomen, zijn onder meer Blauwe zegge (Carex panicea) en diverse andere laagblijvende Zeggen, Moerastruisgras (Agrostis canina), Moeraswalstro (Galium palustre), Moerasrolklaver (Lotus uliginosus), Grote wederik (Lysimachia vulgaris), Blauwe knoop (Succisa pratensis), Tormentil (Potentilla erecta), Pijpenstrootje, Gewone dophei (Erica tetralix) en Kruipwilg (Salix repens).

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1994 (deel 5)