Doeldiameter

Het becijferen van de doeldiameter voor een bepaalde boomsoort wordt mooi geïllustreerd in het boek Naturnahe Waldwirtschaft mit der QD-Strategie (Wilhelm & Rieger, 2013). De minimale vereiste voor een stam van hoge kwaliteit is dat er een takvrije stammantel van 20 cm dik aanwezig is.

• In het ideale geval zit die mantel kwaliteitshout rond een dunne takhoudende kern van minder dan 10 cm diameter (bestaande uit juveniel hout en overwalde takstompen of snoeiwonden). Dit is mogelijk bij snel kwalificerende lichtboomsoorten zoals berk en zwarte els, of bij schaduwboomsoorten die onder scherm zijn opgegroeid (bv. beuk, esdoorn).
• Naargelang van de boomsoort en de groeiomstandigheden in de kwalificeringsfase is er bijna geen diktegroei tot 5 à 10 cm diameter extra nodig, opdat de houtvezel van de stam zich kan rechten en zo beperkte krommingen uitgroeien of kromme houtvezels die over takaanzetten zijn gegroeid compenseren. Naaldbomen en monopodiale soorten als es, boskers, esdoorn rechten slagen er moeilijk in hun houtvezel te rechten. Bij de zomereik lukt dat dan wel uitstekend. Hiermee moet rekening gehouden worden, zeker als het gaat om exemplaren die stammen uit een verjonging met lage stamtallen.
• Tussenstand: de takvrije mantel kan groeien rond een ‘hart’ van 7 à 20 cm dik.
• Bij boomsoorten zoals eik, kers, olm en kastanje wordt het lichtere spinthout niet voor hoogwaardige toepassingen gebruikt. De gemiddelde spinthoutdikte (2 à 5 cm) moet dus toegevoegd worden aan de berekening van de doeldiameter.
• Hetzelfde geldt voor de schorsdikte. Soorten zoals berk, beuk en esdoorn hebben tot op hoge leeftijd een dunne schors van ongeveer 1 cm dik. Bij soorten zoals eik, populier, Douglas en grove den kan de schors beduidend dikker zijn. Ook de schorsdikte draagt bij aan de berekening van de doeldiameter.

Met behulp van deze informatie kunnen als voorbeeld 3 doeldiameters bepaald worden.

Voorbeeld 1: Berk ontstaan uit dichte natuurlijke verjonging: takhoudende kern (5 cm) + takvrije mantel kwaliteitshout (20 + 20 cm) + schorsdikte (2 cm) maakt 47 cm. Aangezien berk een vroegdynamische boomsoort is en met toenemende leeftijd het risico op houtverkleuring en kernrot sterk toeneemt, is het niet zinvol om de doeldiameter ver te overschrijden bij de eindkap.

Voorbeeld 2: Esdoorn uit een ‘gewone’ aanplanting met plantafstanden van 1,5 m bij 1,5 m: takhoudende kern (13  cm) + overwalling van afgestorven takken (5 cm) + takvrije mantel kwaliteitshout (20 + 20 cm) + schorsdikte (2 cm) maakt 60 cm.

Voorbeeld 3: Zomereik uit een ‘gewone’ aanplanting: takhoudende kern (15  cm) + overwalling van afgestorven takken (5 cm) + takvrije mantel kwaliteitshout (20 + 20 cm) + dikte van het spinthout (10 cm) + schorsdikte (5 cm) maakt 75 cm. Aangezien het risico op ontwaarding van eikenhout door rot of verkleuring minimaal is bij vitale bomen, is het economisch zinvol om de eindkap beduidend later dan bij het bereiken van de minimale doeldiameter te doen. Een eik met een DBH van 95 cm zal een mantel kwaliteitshout van 30 cm i.p.v. 20 cm hebben, waardoor het verwerkingsrendement en de houtwaarde beduidend toeneemt. Tijdens de periode van 30 à 40 jaar die nodig zijn om dit extra kwaliteitshout bij te groeien, zal de waardebijgroei van deze eik bovengemiddeld hoog zijn.

In verscheidene publicaties worden doeldiameters per boomsoort en standplaatskwaliteit opgesomd. Dit is geen algemeen geldende waarheid, maar wel een handige richtlijn voor beheerders.