Bouwen aan groenexpertise

Grote bremraap

Orobanche rapum-genistae

De Grote bremraap is een robuuste, honinggele tot roodbruine plant die in de voorzomer of zomer bloeit en een onaangename geur verspreidt. Ze parasiteert voornamelijk op Brem en groeit op kalkarme grond, zoals langs spoorlijnen en in zandafgravingen. In Nederland komt ze vooral in het zuidoosten voor, maar haar aantal is de laatste jaren afgenomen.

Gerelateerd onderwerp

Profiteurs in het plantenrijk

is een indicator van een goede toestand voor

Natuurstreefbeeld: Brem- en gaspeldoornstruweel (rbbsg)

Hoogte plant

Minimaal:
20cm
Maximaal
85cm

Licht

Min:
lichte schaduw
Max:
licht

Voedsel

Min:
voedselarm
Max:
voedselarm

Bloeiperiode

Vanaf:
mei
Tot:
juli

Vocht

Min:
droog
Max:
droog

Bloemkleur

bruin
rood, rose

Bestuiving

bijen, hommels e.a.
Areaal:

Grote bremraap is een Atlantische en westmediterrane soort waarvan het areaal in het westen reikt tot Ierland en Noordwest- Spanje, in het noorden tot Zuid-Schotland en Midden-Nederland, in het oosten tot de Weser en in het zuiden tot Sicilië, Zuidwest-Spanje en het kustgebied van Algerije en Tunesië. In Wallonië is grote bremraap een zeldzame en achteruitgaande soort (SAINTENOY-SIMON 1999) die momenteel vrijwel geheel beperkt is tot het Maasdistrict en de Ardennen.

Verspreiding in Vlaanderen:

Op grond van de oude Belgische flora's mag worden aangenomen dat grote bremraap in Vlaanderen altijd een weinig algemene plant is geweest. In de tweede helft van de twintigste eeuw liggen de vindplaatsen grotendeels geconcentreerd in twee regio's: enerzijds de Kempen, anderzijds de arme gronden van Zandig Vlaanderen (het zogenaamde Kempense gedeelte van Vlaanderen). Van een reeks al in de negentiende eeuw vermelde vindplaatsen in de omgeving van Brussel (DE WILDEMAN & DURAND 1899) is sinds vele tientallen jaren niets meer terug te vinden. Dat illustreert de teloorgang van een rijke landschapsmozaïek met schrale begroeiingen die, mits een voldoende grote, kleinschalige gebruiksdynamiek, uitstekende kansen bood voor het ontstaan van bremstruwelen en bijbehorende populaties van grote bremraap. Nu, enkele decennia later, is grote bremraap in Vlaanderen zeer zeldzaam geworden en bedreigt een vergelijkbaar aftakelingsproces, versneld door het fenomeen van verhoogde stikstofdepositie, het voortbestaan van de uitgedunde populaties in de twee restarealen.

Legende: vierkant 1939-1971, stip 1972-2004:
Verspreidingskaart

De Grote bremraap is een robuuste, honinggele tot roodbruine voorzomer- of zomerbloeier met onaangenaam geurende bloemen. De kelkhelften zijn alleen aan de rugzijde vrij van elkaar; aan de buikzijde zijn ze gewoonlijk over een aanzienlijke lengte met elkaar verbonden. De vier kelktanden zijn breed driehoekig. De koepelvormig gewelfde, tamelijk wijde bloemkroon is ongeveer twee centimeter lang, met een regelmatig boogvormig gekromde ruglijn. De onderlip heeft een opvallend lange middenslip, die ongeveer tweemaal zo lang is als de zijslippen. De stempel is meestal geelachtig. 

Grote bremraap komt voor in West- en Zuid-Europa en het Atlasgebied, noordwaarts tot in Noord-Engeland en Nederland, waar zij tevens haar oostgrens nadert. Zij komt hier hoofdzakelijk in het zuidoosten voor: in Zuid-Limburg, op de overgang van rivierdalen naar pleistocene zandgronden en in het gebied ten zuidwesten van Eindhoven. In aansluiting op het West-Vlaamse verspreidingsgebied had zij een vindplaats in Zeeuws-Vlaanderen, en in Noord-Drenthe had zij tot voor kort een voorpost. De laatste tientallen jaren laat Grote bremraap gaandeweg op steeds meer groeiplaatsen verstek gaan. In hoeverre dit een blijvende verdwijning, dan wel een tijdelijke 'inzinking' betreft, zal de tijd moeten leren. Uit het verleden zijn geen gegevens bekend over natuurlijke fluctuaties over langere perioden. 

Grote bremraap woekert in Nederland vrijwel altijd op Brem (Cytisus scoparius). In tegenstelling tot de andere inheemse Bremrapen is zij een bewoner van kalkarme grond. Groeiplaatsen op onvergraven grond bevinden zich voornamelijk aan randen van plateaus, op de grens met dalwanden; verder op oude, ontkalkte rivierduintjes. Sterker door de mens bepaalde groeiplaatsen zijn te vinden op spoordijken en in zandafgravingen. Stellig heeft de plant soms veel van vorstschade aan haar gastheer te lijden. Verder hebben bemesting, bebossing of afgraving nogal wat groeiplaatsen doen verdwijnen. In de zoom langs Bremstruwelen met Grote bremraap treedt nogal eens Valse salie (Teucrium scorodonia) als begeleider op. 

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1988 (deel 3) 

Kiemperiode:
vanaf Voorjaar
Gebruik:
geen nuttig gebruik
Bladseizoen:
zomergroen
Levensvorm:
echte parasiet
geofyt
Geslachtsverdeling:
tweeslachtig
Vruchttype:
doosvrucht
Vruchtkleur:
onopvallend
Verbreidingswijze:
regenwater
windstrooier
Indigeniteit:
inheems
Herkomst:
oorspronkelijk inheems
Grime-competitiewaarde:
0.00
Grime-stresswaarde:
0.00
Grime-ruderaliteitswaarde:
0.00
Ellenberg licht:
indifferent
Ellenberg vocht:
indicator van matig vochtige standplaatsen
Ellenberg pH:
zuurindincator
Ellenberg voedselrijkdom:
zeer stikstofarme bodem / stikstofarme bodem
Ecologische amplitude:
smalle amplitude
Gebondenheid aan grondwater:
afreatofyt
Zuurtegraad bodem:
minimum zwak zuur tot maximum zwak zuur

Parasiterend op gewone brem, is grote bremraap te vinden op droge, voedselarme, zwak zure zandgronden met een niet te dichte begroeiing, zoals open eiken-berkenbos, parken en landgoederen, zandige wegbermen en dijkhellingen, heiden, schrale graslanden met bremstruwelen en uit cultuur genomen landbouwland met opslag van brem. In dit laatste geval betreft het vaak een tijdelijke vestiging, die inspeelt op het aanbod van jonge bremstruiken, maar na verloop van tijd verdwijnt, vermoedelijk als een gevolg van zowel vegetatieverdichting als aftakeling van de ouder wordende, nauwelijks verjongende bremstruiken.

Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Beschermd:
Nee
Sieber codes:
B1
B2
Rode lijst:
zeldzaam
Zeldzaamheid KFK-klasse:
18-59 kwartierhokken
Invasieve exoot:
Nee
In samenwerking met:
Auteur atlasteksten:
Ivan Hoste
Referenties
  • Van Landuyt W., Hoste I., Vanhecke L., Van den Bremt P. Vercruysse W. & De Beer D. (red.) 2006. Atlas van de Flora van Vlaanderen en het Brussels gewest. Nationale Plantentuin en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek i.s.m. Flo.Wer vzw.

Cursussen bij Inverde

Boeken