Bouwen aan groenexpertise

Geoord helmkruid

Scrophularia auriculata

Geoord helmkruid is een hoge, donkergroene, overblijvende zomerbloeier met smalle vleugelranden aan de stengels en langwerpig-eironde, gekartelde bladeren die lijken op die van Betonie (Stachys officinalis). De bloemkroon is paarsachtig bruin met een geelgroene basis en het staminodium is lepelvormig. De plant groeit op zonnige waterkanten met een voedselrijke, humeuze bodem en staat meestal iets hoger op de walkant. Geoord helmkruid komt vooral voor in grazige begroeiingen die aan een kalkrijk milieu zijn gebonden.

is een indicator van een goede toestand voor

Natuurstreefbeeld: Ruigte van Harig wilgenroosje (6430_hw)

Hoogte plant

Minimaal:
60cm
Maximaal
120cm

Licht

Min:
lichte schaduw
Max:
volle zon

Voedsel

Min:
matig voedselrijk
Max:
matig voedselrijk

Bloeiperiode

Vanaf:
juni
Tot:
september

Vocht

Min:
nat
Max:
nat

Bloemkleur

bruin
paars, violet, purper, lila

Bestuiving

bijen, hommels e.a.
Areaal:

Het areaal van geoord helmkruid is vrij beperkt: het is een soort met een kenmerkende EU-Atlantische verspreiding (ROISIN 1969). Het areaal strekt zich uit over West- en Zuid-Europa, Noord-Afrika en de Azoren. De grens ervan loopt door Nederland en het westen van Duitsland, en verder via Frankrijk en het zuidwesten van Zwitserland naar Zuid-Europa. In Zuid-Europa omvat het areaal het Iberisch Schiereiland, de Balearen, Corsica, Sardinië, Kreta, Sicilië en het volledige Italiaanse vasteland. In Mexico zou geoord helmkruid lokaal zijn ingeburgerd. De soort komt verspreid voor in heel België.

Verspreiding in Vlaanderen:

In Vlaanderen is geoord helmkruid globaal algemeen, met als dichtst bezette regio’s de Grensmaas en de Leemstreek. Het spreidingsbeeld voor de rest van Vlaanderen wisselt sterk. Zo is de soort tamelijk algemeen in Noord-Limburg, langs kanalen die kalkrijk water aanvoeren vanuit de Maas. Elders in de Kempen, en vooral in de drogere delen, ziet men de plant slechts sporadisch. In het noorden van de Vlaamse Zand- en Zandleemstreek en op sommige plaatsen in de Polders is de soort lokaal vrij algemeen. Elders is ze er zeldzaam of ontbreekt ze. In de Duinen is er een opvallende concentratie van vindplaatsen langs de Westkust. Langs de Middenkust ontbreekt de soort en langs de Oostkust komt ze nauwelijks voor.

Legende: vierkant 1939-1971, stip 1972-2004:
Verspreidingskaart

Geoord helmkruid is een hoge, donkergroene, overblijvende zomerbloeier, die overwintert met fors ontwikkelde bladrozetten, waarvan de as al in het voorjaar begint uit te groeien. De stengels dragen smalle vleugelranden, tot een millimeter breed. Met hun gekartelde rand en hartvormige voet lijken de langwerpig-eironde bladeren op die van Betonie (Stachys officinalis), wat weergegeven wordt in de oude kruidboekennaam Betonica aquatica. Vaak is een deel van de bladeren in feite drietallig, soms twee- of vijftallig, doordat zich aan de bladsteel dicht onder het grote topblaadje een paar oortjes (afzonderlijke, kleine zijblaadjes) bevinden. De bovenste stengelbladeren zijn gezaagd en niet geoord. De kelkslippen hebben een brede vliezige rand. De bloemkroon is paarsachtig bruin en maakt als geheel een donkerder indruk dan bij de andere Nederlandse Helmkruiden; alleen de basis is geelgroenachtig. Het staminodium is lepelvormig; het verbrede deel ervan is vrijwel rond in omtrek en gaafrandig. 

Geoord helmkruid is beperkt tot West-Europa, het Atlasgebied en de Azoren. Het groeit op zonnige waterkanten met een voedselrijke, humeuze, zandige tot kleiige bodem. In tegenstelling tot Gevleugeld helmkruid groeit het meestal niet vlak aan de oever, maar iets hoger op de walkant, waar de bodem door inzijgend water vochtig blijft. Het komt vaak voor in grazige begroeiingen waarin andere tweezaadlobbigen niet sterk op de voorgrond treden. Het is een van de weinige begeleiders van waterlopen die min of meer aan kalkrijk milieu gebonden lijken.  

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1988 (deel 3) 

Zaadbank:
behoudt kiemkracht op lange termijn (zaden overleven op zijn minst 5 jaar, en vaak langer).
Kiemperiode:
vanaf Herfst tot Voorjaar
Gebruik:
geen nuttig gebruik
Levensvorm:
hemicryptofyt
Mycorrhizen:
Blaasvormige-'arbuscular' mycorrhizen
Geslachtsverdeling:
tweeslachtig
Vruchttype:
doosvrucht
Vruchtkleur:
onopvallend
Verbreidingswijze:
windstrooier
Verbreidingsstrategie:
een overblijvende zaad - of sporenbank
seizonale verjonging met behulp van zaden
Indigeniteit:
inheems
Herkomst:
oorspronkelijk inheems
Levensstrategie volgens Grime:
CR
Grime-competitiewaarde:
5.00
Grime-stresswaarde:
0.00
Grime-ruderaliteitswaarde:
5.00
Ellenberg licht:
lichtplanten
Ellenberg vocht:
indicator van natte, waterverzadigde standplaatsen, maar ook bestand tegen overstromingen
Ellenberg pH:
tussen matige zuurindicator en zwakke zuurindicator
Ellenberg voedselrijkdom:
stikstofrijke bodems
Ecologische amplitude:
smalle amplitude
Gebondenheid aan grondwater:
natte freatofyt(obligaat)

Geoord helmkruid is een licht- en warmteminnende soort van voornamelijk natte tot kletsnatte bodems waarvan de textuur kan variëren van zand over leem tot klei. Qua zuurgraad heeft de soort een voorkeur die varieert van matig zuur tot tamelijk kalkrijk. Gewoonlijk groeit ze op humeuze, voedselrijke gronden, bijvoorbeeld op wat grazige oeverwallen van rivieren en beken, of ook in of langs ondiepe kwelrijke sloten en greppels. Ook op open plekken in natte bossen en in natte ruigten, vooral op iets warmere en beschutte standplaatsen, komt men dit helmkruid wel eens tegen.

Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Beschermd:
Nee
Sieber codes:
O1
Rode lijst:
niet bedreigd
Zeldzaamheid KFK-klasse:
1129-1856 kwartierhokken
Invasieve exoot:
Nee
In samenwerking met:
Auteur atlasteksten:
Paul Van den Bremt
Referenties
  • Van Landuyt W., Hoste I., Vanhecke L., Van den Bremt P. Vercruysse W. & De Beer D. (red.) 2006. Atlas van de Flora van Vlaanderen en het Brussels gewest. Nationale Plantentuin en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek i.s.m. Flo.Wer vzw.

Cursussen bij Inverde

Boeken