Rode bies

Rode bies is een meestal zeer lage, grijsachtig groene voorzomerbloeier, die in veel opzichten lijkt op een tengerder uitgave van de Platte bies, met donkerdere tinten bruin. Aan een kruipende wortelstok ontspringt een rijtje stengels, die in het onderste deel enige bladeren met gootvormige tot ingerolde, niet gekielde, één à twee millimeter brede, bovenaan afgeplatte bladeren dragen. De bloeiwijze bestaat uit hoogstens acht glanzend zwartbruine aren die afwisselend in twee rijen op de hoofdas zitten; het geheel is één à twee centimeter lang en ongeveer half zo breed, minder afgeplat dan bij Platte bies, en draagt aan de voet meestal geen schutblad. De afzonderlijke aren hebben aan de voet een kafjesachtig schutblad en bevatten zelden meer dan drie bloemen. Deze hebben geen of twee korte borstels. De stijl draagt twee stempels. Het nootje is het enige deel van de plant dat duidelijk groter wordt dan bij Platte bies; het is afgeplat-spoelvormig, naar voet en top geleidelijk versmald, gesnaveld door de stijlrest, en zonder deze ruim drie millimeter lang.

Rode bies komt voor in koelere delen van het noordelijk halfrond: in kuststreken in de noordelijke helft van Europa (in Noordoost-Duitsland en Polen ook verder landinwaarts), verder in Centraal-Azië en Noord-Amerika. In Nederland, dat aan de zuidrand van het areaal ligt, is zij plaatselijk vrij algemeen op de Waddeneilanden. Voorts is zij op enige plaatsen in het Zuiderzeegebied gevonden, het meest recent aan de Friese westkust, waar zij nog in 1969 werd aangetroffen. In het Deltagebied is zij alleen bekend van Goeree.

Rode bies is weliswaar beperkt tot vegetaties van zoutplanten, maar heeft een uitgesproken behoefte aan regelmatige toevoer van zoet water, sterker dan de meeste andere zoutplanten. Vermoedelijk is het calciumgehalte van dit water belangrijk. Zowel op Finse als op Schotse groeiplaatsen bleek het calciumgehalte van het substraat het natriumgehalte te overtreffen, terwijl de bodem van een 'gewone' zoutvegetatie aan de kust veel meer natrium dan calcium bevat. De optimale standplaats van Rode bies bevindt zich aan de rand van strandvlakten die grotendeels worden omsloten door duinen, vanwaaruit zoet water toevloeit. Alleen bij winterse stormvloeden worden de groeiplaatsen door zeewater bereikt. Wel blijven ze het hele jaar vochtig, en vaak staan ze langdurig ondiep onder water: Rode bies groeit vooral in afgesloten (afvloeiloze) laagten. De bodem bestaat uit slibhoudend zand dat door de veelvuldige inundatie verdicht en zuurstofarm is — een overeenkomst met de standplaats van Platte bies, welke soort echter minder zout verdraagt. Rode bies staat ook veel op veepaadjes: tred leidt eveneens tot bodemverdichting en waterstagnatie, bovendien worden de vruchten van de plant door het vee via het slib aan de poten verspreid. Zij kan zowel in open als in gesloten begroeiingen voorkomen, maar alleen daar waar de grasmat laag blijft, hetzij door begrazing, hetzij doordat eens in de paar jaar gemaaid wordt. In duinvalleien, die ontstaan doordat strandvlakten volledig van de zee afgesnoerd worden, handhaaft Rode bies zich slechts een beperkt aantal jaren en dan nog alleen op laag en spaarzaam begroeide plekken, zoals op paadjes. In door uitstuiving en uitgraving ontstane valleien laat zij verstek gaan. Zij wordt onder meer vergezeld door zilte rus (Juncus gerardi), melkkruid (Glaux maritima), kwelderzegge, zoutgrassen (Triglochin spp.), fioringras (Agrostis stolonifera), zilverschoon (Potentilla anserina), fraai duizendguldenkruid (Centaurium pulchellum), slanke waterbies (Juncus effusus) en armbloemige waterbies (Juncus articulatus).

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1994 (deel 5)