Spits fonteinkruid

Spits fonteinkruid behoort tot de vrij forse grasbladige Fonteinkruiden en is zonder bloei niet steeds van Plat fonteinkruid te onderscheiden. De afgeplatte, tamelijk scherpkantige maar niet gevleugelde stengels zijn vaak vrij sterk vertakt. Aan knobbels bij de stengelknopen kan een witte, zwevende wortel ontspringen (dit is verder alleen van Paarbladig en Haarfonteinkruid bekend). De bladeren zijn tot vier millimeter breed. Ze hebben meestal drie nerven en vertonen daarnaast, in doorvallend licht gezien, vezelstrengetjes die sterk op nerven lijken. De bladtop is spits of toegespitst. De kort gesteelde aren gaan min of meer tussen de bladeren schuil. Ze zijn armbloemig en bij vruchtrijpheid ongeveer even lang als breed. Per bloem komt vaak maar één nootje tot ontwikkeling. Aan de voet hebben de nootjes doorgaans een duidelijke knobbel. Dikwijls blijft bloei achterwege. De plant oogt meestal slanker dan Plat fonteinkruid. Spits fonteinkruid komt voor in Oost- en Midden-Europa, westwaarts tot Zuidoost-Engeland. In Nederland is het vrij zeldzaam in Utrecht en aangrenzend Zuid- en Noord-Holland, in de oostelijke helft van Friesland en rondom de stad Groningen, zeldzaam in het gebied van de grote rivieren, elders zeer zeldzaam. Het ontbreekt in het Deltagebied en op de Waddeneilanden.

Spits fonteinkruid bewoont van de grasbladige Fonteinkruiden de minst voedselrijke wateren en is tevens de meest uitgesproken pionier. Karakteristiek voor zijn groeiplaatsen is het optreden van ijzerhoudend kwelwater, dat het fosfaat uit het water neerslaat. Het fosfaatgehalte van het water is dan ook zeer laag. Sulfaatrijk water wordt eveneens gemeden, en ook voor het stikstof- en het kaliumgehalte van het water worden op groeiplaatsen van deze soort gemiddeld lagere waarden gemeten dan voor de overige grasbladige soorten uit hetzelfde geslacht, al is het water niet als uitgesproken voedselarm te kwalificeren. Spits fonteinkruid groeit in zoete, ondiepe, ongeveer neutraal, matig carbonaatrijke, stilstaande of soms langzaam stromende wateren op uiteenlopende bodemsoorten. Het treedt vooral in sloten in weidegebieden op, zelden in grotere wateren. Met name is het te vinden in nieuw gegraven sloten, waar het enkele jaren uitbundig groeit en dan snel het veld ruimt, terwijl Smalle waterpest (Elodea nuttallii) en/of waterplanten met drijvende bladeren zoals Drijvend fonteinkruid de overhand krijgen. Of de spoedige verdwijning van Spits fonteinkruid in zo'n geval alleen aan concurrentie van andere vaatplanten is toe te schrijven, is onzeker. In het algemeen zal de voedselrijkdom van het water in de loop van de tijd toenemen, waardoor oudere sloten voor deze soort spoedig te voedselrijk worden. Soms raken de planten dan door algen overwoekerd. Als begeleiders kunnen diverse andere Fonteinkruiden, Waterviolier (Hottonia palustris), Brede waterpest (Elodea canadensis), Stijve waterranonkel (Ranunculus circinatus) en Holpijp (Equisetum fluviatile) optreden.

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1991 (deel 4)