Tengere distel

De Tengere distel is een lage tot middelhoge, soms hoge, al of niet vertakte, blauwachtig groene, spinragachtig behaarde, een- of tweejarige voorzomer- en zomerbloeier. De bladeren zijn in omtrek eirond. De hoofdjes zitten in kluwens aan de top van de stengel en eventuele zijtakken. Ze maken een langgerekte indruk en zijn bijna tweemaal zo lang als breed. De bloemen zijn licht paarsroze tot vleeskleurig; de kleur is duidelijk lichter dan bij de andere Nederlandse Distels en de meeste Vederdistels. De meeste nootjes vallen bij rijpheid uit het hoofdje. De wand van deze nootjes wordt bij bevochtiging kleverig; vermoedelijk worden ze door mieren verspreid. Enkele nootjes aan de rand van de bloemhoofdjesbodem blijven in het hoofdje; deze nootjes lijken naar verhouding minder aan insectenvraat ten offer te vallen dan de overige. Tenslotte valt het hoofdje af en wordt - als klit aan de vacht van een dier of gerold door de wind - met de achtergebleven nootjes verspreid.

De Tengere distel komt voor in Zuid- en West-Europa, noordwaarts tot Schotland. In Midden-Europa, Noord- en Zuid-Amerika, Zuid-Afrika, Noord-India (Kashmir) en Australië treedt zij als adventief op, vaak met wol ingevoerd; plaatselijk is zij in deze gebieden ingeburgerd. In Nederland is deze soort halverwege de 19de eeuw aangetroffen op Walcheren en Schouwen, respectievelijk bij zaagmolens en op de ruïne van een kerk, maar hier is zij sindsdien niet meer waargenomen. Later werd ontdekt dat zij op diverse dijken en vroongronden op Goeree voorkwam, maar de laatste kwart eeuw is zij hier niet of nauwelijks meer waargenomen. In 1975 werd de Tengere distel in de duinen bij Zandvoort aangetroffen, maar daar handhaafde zij zich maar een paar jaar. Vermoedelijk is de enige nog bestaande groeiplaats in ons land die op Wieringen, vanwaar de plant al zeker twintig jaar bekend is, maar waar zij merkwaardig genoeg in sommige jaren niet of nauwelijks te vinden is. Treurig genoeg wordt haar voortbestaan op de laatste plek nog steeds bedreigd door bespuiting met bestrijdingsmiddelen, uitgevoerd met een beroep op distelverordeningen ! Af en toe wordt deze soort ook wel eens verder van de kust aangetroffen, maar dan gaat het vrijwel steeds om een voorbijgaand adventief optreden; alleen bij Veenendaal heeft zij een aantal jaren achtereen standgehouden.

Tengere distel is een plant van zonnige, vrij droge plaatsen op stikstofrijke, vaak ammoniakhoudende, kleiige, zandige of stenige grond, bij voorkeur in de nabijheid van de zee. In West-Europa lijkt zij in sommige kustgebieden de Kruldistel te vervangen. Op Wieringen staat zij op de zuidhelling van een door schapen beweide 'wierdijk', dat wil zeggen één waarvan het dijklichaam uit pakketten gedroogd en gebleekt Groot zeegras (Zostera marina) bestaat. Toen deze dijk bij de drooglegging van de Wieringermeer zijn functie als zeewering verloor, werd het hogere deel van de stenen beschoeiing weggehaald en het zeegraspakket met klei afgedekt. Onder invloed van beweiding slijt dit kleidek echter, zodat in steile delen van het talud plaatselijk het inwendige van de dijk is blootgelegd, wat het beeld van een miniatuur-krijtkust oplevert. Aan de voet van zulke wanden, waar zich zeegrasresten verzamelen, gedijt Tengere distel in een door Kruipertje (Hordeum murinum) beheerste vegetatie. Andere begeleiders zijn Straatgras (Poa annua), Fijne kervel (Anthriscus caucalis), Kleine ooievaarsbek (Geranium pusillum), Zachte dravik (Bromus hordeaceus), Vogelmuur (Stellaria media) en Klein kaasjeskruid (Malva neglccta): een opmerkelijke verzameling eenjarigen in grazige omgeving.

Goeree kan verband houden met het staken van begrazing door schapen, die zeker effectieve verspreiders waren en wier mest de door de plant gewaardeerde ammoniak leverde. Een vergelijkbare achteruitgang vertonen Kalketrip, Wilgsla en Scherpkruid (Asperugo procumbens).

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1991 (deel 4)