Paardenhaarzegge

Paardenhaarzegge is een middelhoge tot hoge, grasgroene, tamelijk vroegbloeiende zegge. Zij vormt dichte pollen of horsten die meer dan een halve meter hoog en breed kunnen worden, met sierlijk overhangende halmen. De onderste scheden zijn bruinzwart en verweren tot glanzende, taaie, paardehaarachtige vezels. De vrij dunne stengels zijn scherp driekantig en ruw; ze hangen snel over. De bladschijf is vlak tot gootvormig, gekield en hoogstens drie millimeter breed. De bloeiwijze is smal en dicht pluimvormig, mat diepbruin, vier tot acht centimeter lang; de onderste zijassen zijn tot twee centimeter lang, schuin omhoogstaand en vertakt, met priemvormige schutbladen. De vrij losse, langwerpig-eivormige aren hebben onderaan vrouwelijke, tweestempelige bloemen en aan de top mannelijke bloemen. De kafjes zijn roodbruin, in het midden lichter, zonder of met zeer smalle vliezige randen. De urntjes zijn platbol tot lensvormig, eirond, ongeveer drie millimeter lang, iets leerachtig, dofbruin, op de rug met tien tot twaalf nerven, op de buikzijde met zes nerven, aan de voet afgerond tot hartvormig en aan de top toegespitst in een kort tweetandige snavel.

Paardenhaarzegge komt voor in Noord-, Midden- en Oost-Europa, en West- en Centraal-Azië; sporadisch in West-Europa, tot op de Britse eilanden. In Nederland is zij zeldzaam in het pleistocene deel van het land, met concentraties van vindplaatsen in Noord- en Midden-Drenthe, in Zuidwest-Twente en de noordelijke Achterhoek, langs de oostrand van de Veluwe en in het middendeel van het Dommeldal. Verder komt zij voor op een paar plekken tussen de grote rivieren en in het grensgebied van Holland en Utrecht.

Paardenhaarzegge is een plant van blijvend natte, matig voedselrijke plaatsen op zwak zure tot neutrale, humeuze tot venige zand- en leemgrond, soms op puur veen. Zij is gebonden aan moerassen met een regelmatige toevoer van basenrijk grondwater; calcium-, ijzer- of andere metaalionen binden het fosfaat in een zeer weinig oplosbare en daardoor moeilijk opneembare vorm. Paardenhaarzegge is erg gevoelig voor bemesting en ontwatering. Een zekere stikstofrijkdom lijkt haar aanwezigheid echter niet ongunstig te beïnvloeden. Zij groeit voornamelijk in dalen van laaglandbeken; opmerkelijk is haar afwezigheid in de beekdalen van de heuvelachtige delen van Twente en Limburg. De groeiplaatsen liggen deels in broekbossen, deels in onbeschaduwd drassig terrein. In het laatste geval worden ze vaak als hooiland beheerd, waardoor Paardenhaarzegge geen kans krijgt horsten te vormen. Op de meeste groeiplaatsen is zij met een beperkt aantal pollen aanwezig; slechts op enkele plekken komt zij meer op de voorgrond. Zowel in als buiten het bos treden moerasspirea (Filipendula ulmaria), kale jonker (Cirsium palustre) en moeraswalstro (Galium palustre) als begeleiders op. Vooral in elzenbroekbossen wordt Paardenhaarzegge vergezeld door stijve zegge, hennegras (Calamagrostis canescens), ruwe smele (Deschampsia cespitosa) en grote wederik (Lysimachia vulgaris); daarnaast kunnen als stikstofindicatoren onder meer ruw beemdgras (Poa trivialis), grote brandnetel (Urtica dioica), bitterzoet (Solanum dulcamara) en framboos (Rubus idaeus) optreden. Soortenrijker zijn de begroeiingen met Paardenhaarzegge in beekdalhooilanden, die voornamelijk in Noord-Drenthe voorkomen. Frequente begeleiders zijn hier snavelzegge, holpijp (Equisetum fluviatile), dotterbloem (Caltha palustris), kleine valeriaan (Valeriana dioica), ruw walstro (Galium uliginosum), moerasrolklaver (Lotus uliginosus) en gestreepte witbol (Holcus lanatus). Een deel van de groeiplaatsen in beekdalen betreft verlandingsvegetaties op kwelplekken of in dichtgroeiende sloten. Op andere plekken staat Paardenhaarzegge aan greppelkanten in blauwgrasland.

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1994 (deel 5)