Bouwen aan groenexpertise

Natuurtype: Essen-Elzenbos met Moerasspirea

Het Essen-Elzenbos met Moerasspirea kan ontstaan uit vochtige graslanden of uit verruigde (en dus verstoorde) vormen van andere vochtige en natte bostypes. De kruidlaag bestaat uit soorten die ook in andere types Essen-Elzenbos staan zoals Hondsdraf, Kleefkruid, Ruw beemdgras, Moerasspirea en Kale jonker. Dit bostype heeft dus weinig typische soorten en is hierdoor is moeilijk te herkennen.

Het Essen-Elzenbos met Moerasspirea is geen eenduidig bostype. Het kan ontstaan zijn door verbossing van vochtige graslanden, maar ook gedegradeerde, verruigde vormen van allerlei alluviale bostypes evenals van mesotrofe en eutrofe elzenbroekbossen, ontstaan na drainage of inplanting van populier, worden onder dit type geklasseerd. Gezien de boomsoortensamenstelling vaak sterk door de mens is gewijzigd en de kruidlaag weinig typische soorten bevat, is het moeilijk om dit type duidelijk te onderscheiden. In strikte zin omvat het de alluviale, rivier- en beekbegeleidende bossen die aan een vrij sterke dynamiek onderhevig zijn en vaak overspoeld worden (Vandekerkhove, 1998). De kruidlaag bestaat uit stikstofminnende (Grote brandnetel, Hondsdraf, Kleefkruid, Ruw beemdgras, Gewone engelwortel, Gewone smeerwortel, …) en hoog opschietende, vochtminnende soorten (Moerasspirea, Kale jonker, Echte valeriaan, Moesdistel, Moeraszegge, Gele lis, Grote wederik, Grote kattenstaart, Koninginnenkruid, …).

Verspreiding:

Het Essen-Elzenbos met Moerasspirea is vrij algemeen, maar meestal sterk gewijzigd door drainage en inplanting met populier. Potentieel komen enkele tienduizenden ha voor, actueel zijn er weinig goed ontwikkelde bestanden (Vandekerkhove, 1998). Met 36 opnamen in het vegetatiemeetnet van de bosinventarisatie (Bos & Groen, 2001) heeft dit type een aandeel van 3,1 % van het actuele Vlaamse bosareaal of een oppervlakte van 4500 ha. Voorbeelden kan men vinden in het Egenhovenbos nabij Leuven, het Margijsbos in Huldenberg of het Floordambos in Steenokkerzeel.

Bodem:

Het Essen-Elzenbos met Moerasspirea komt vooral voor op matig natte tot zeer natte lemig zand tot kleibodems zonder profielontwikkeling.

Ellenbergwaarden:

Het Essen-Elzenbos met Moerasspirea wordt gekenmerkt door halfschaduw- tot lichtverdragende planten van vochtige, eerder stikstofrijke, zwak zure bodems.

Natuurbeheer (onderhoudsbeheer) uitgebreid:

Gezien de regelmatige overstromingen is de zorg voor een goede waterkwaliteit de belangrijkste externe beheermaatregel. In gedegradeerde types is vooral het herstel van de waterhuishouding belangrijk. Intern is zowel een hakhout- of middelhoutbeheer als een beheer van niets doen mogelijk. De aanwezige boomsoorten lenen zich goed voor hakhoutbeheer. De lichtrijke fase van dit beheertype zorgt voor een uitbundige bloei van de kruidlaag en vormt zo een belangrijke voedselbron voor dagvlinders, zweefvliegen en andere insekten. Hooghoutbeheer is mogelijk, maar te zware bomen geven problemen bij exploitatie. Voor populierenteelt is dit type vaak te nat. Verderzetting van een economisch rendabele populierenteelt vereist het behoud van de afwatering, en is derhalve niet compatibel met duurzaam behoud en herstel van dit bostype. De regelmatige exploitatie zorgt ook voor een belangrijke verstoring. In zwakker ontwikkelde, drogere en goed ontsloten situaties is een duurzame verderzetting van de populierenteelt wellicht wel mogelijk mits inachtname van zeer strikte exploitatievoorwaarden. In de meest waardevolle voorbeelden van dit type en in de reservaten worden de populierenbestanden echter best terug omgevormd naar een mengbos op basis van Es, Els en Olm. Dit kan meestal volledig spontaan gebeuren door de ontwatering niet meer te onderhouden. Het verwijderen van de populieren is vaak niet nodig of zelfs te vermijden gezien de te verwachten exploitatieschade. De bomen verdwijnen op termijn vanzelf en vormen ondertussen een interessant structuur- en dood hout element (Verstraeten et al., 2003). De gewenste boomsoorten kunnen spontaan doorgroeien vanuit de onderetage.

Grondwaterafhankelijk:
Niet van toepassing
Ontwikkelingsduur:

De meeste bossen van dit type zijn relatief jong, al zijn er ook enkele opnamen uit oud-bos. Er komen echter weinig oud-bosplanten voor in de opnamen. Meestal gaat het om gedegradeerde of verstoorde bossen.

Natuurwaarde:

Het Essen-Elzenbos met Moerasspirea komt van nature enkel voor in alluviale, rivier- en beekbegeleidende bossen die aan een vrij sterke dynamiek onderhevig zijn en vaak overspoeld worden. In de meeste gevallen gaat het echter om jonge of verstoorde Iepen-Essenbossen of andere Essen-Elzenbossen of ontwaterde Elzenbroekbossen. Ze worden vooral gekenmerkt door stikstofminnende soorten met een beperkte botanische waarde (Bos & Groen, 2001). Sporadisch kunnen Rode Lijstsoorten opduiken zoals Gevlekte orchis of Kleine valeriaan (beide kwetsbaar).

Recreatieve waarde:

Voor recreatie is dit type niet interessant wegens de natte standplaats en de ruige begroeiing.