Prachtklokje

Het Prachtklokje is een middelhoge tot hoge, vrijwel onbehaarde, overblijvende plant, die omstreeks het begin van de zomer bloeit. De bladeren zijn iets leerachtig, zwak gekarteld of gezaagd tot vrijwel gaafrandig, met iets omgerolde rand; de onderste zijn smal spatelvormig en aan de voet in een steel versmald, de bovenste zijn lijnlancetvormig en zittend. De bloemen staan schuin omhoog op vrij lange stelen, in ijle, armbloemige trossen met kleine schutbladen. Ze hebben afstaande, smal driehoekig-lancetvormige kelkslippen en een wijd klokvormige bloemkroon met een middellijn van drie à vier centimeter en een hemelsblauwe kleur (gemiddeld iets lichter dan bij Grasklokje). De rechtopstaande, meestal onbehaarde doosvruchten openen zich met gaatjes nabij de top.

Prachtklokje komt voor in Europa met uitzondering van de westelijkste delen, en in aangrenzend West-Azië. In Nederland behoort het tot de zeldzaamste en meest bedreigde planten van onze wilde flora; op de weinige resterende groeiplaatsen staan nog slechts enkele exemplaren. Het meest nog komt Prachtklokje voor in Zuid-Limburg, waar het nu nog van vier terreinen bekend is. Groeiplaatsen rondom Nijmegen en aan de zuidelijke Veluwezoom zijn sinds lang verdwenen. Op zijn enige Twentse groeiplaats heeft het lang standgehouden, maar als het er nu nog voorkomt, staat het op het punt van verdwijnen. In de rest van het land is het alleen verwilderd aangetroffen. Prachtklokje is een zoomplant van droge krijt- en leemgrond. In Zuid-Limburg staat het op lichte, rotsachtige plekken in hellingbossen. Zoals veel zoomplanten van het krijtland is het op de meeste vroegere groeiplaatsen verdwenen als gevolg van het staken van de hakhoutcultuur. Waar Prachtklokje als wilde plant voorkomt, zijn steevast ook andere bijzondere soorten aan te treffen, waaronder in Zuid-Limburg Vingerzegge (Carex digitata) en Wilde akelei (Aquilegia vulgaris), in Twente Berghertshooi (Hypericum montanum) en Witte veldbies (Luzula luzuloides). Van de iets minder zeldzame begeleiders verdienen Muurhavikskruid (Hieracium murorum) en Geplooid laddermos (Eurhynchium striatum) vermelding. Op een van zijn vroegere Nijmeegse groeiplaatsen, aan de rand van eikenhakhout, stond het samen met Zaagblad (Serratula tinctoria) en Noords walstro (Galium boreale). Aan de Veluwezoom werd het vergezeld door Gewoon vingerhoedskruid (Digitalis purpurea), dat daar als oorspronkelijk wilde soort eveneens verdwenen is. Het is dringend nodig dat de weinige overgebleven groeiplaatsen zodanig worden beheerd - namelijk als midden bos, waar af en toe gehakt wordt - dat ze levenskansen blijven bieden aan Prachtklokje en tal van andere zeldzame planten. Ook plekken waar de soort vroeger voorkwam, komen voor zo'n beheer in aanmerking, omdat bekend is dat een enkel exemplaar in diepe schaduw soms lang in kwijnende staat kan standhouden.

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1991 (deel 4)