Klein blaasjeskruid

Klein blaasjeskruid is een fijn en teer waterplantje waarvan de horizontale hoofdas hoogstens een paar decimeter lang wordt. Deze as is lichtgroen en draagt evenzo gekleurde bladeren met gevorkte, draadvormige slippen; deze zijn tamelijk spaarzaam met minuscule blaasjes bezet. De slippen eindigen in een zeer spitse top met een borstelhaar; de zijranden van de slippen zijn gaafrandig en dragen geen haren. Aan de hoofdas ontspringen bleke, vrijwel bladgroenloze, fragiele zijstengeltjes, die schuin naar onder groeien en de plant vaak min of meer in de bodem verankeren. Ook deze grondloten dragen blaasjes; de bladeren zijn overigens weinig ontwikkeld. Zowel aan de groene als aan de bleke stengeltjes kunnen turionen worden gevormd. Deze zijn weinig behaard, doordat ook hier de bladslippen alleen aan de top een haar dragen. De in het voorjaar uitgroeiende turionen worden om hun korte, iets afgeplatte, nog geen blaasjes dragende slippen wel eens voor Plat of Bleekgeel blaasjeskruid aangezien. De draaddunne bloeistengeltjes worden gemiddeld ongeveer een decimeter lang; ze dragen geen rizoïden, zoals bij andere Blaasjeskruiden. De bloemkroon is bleekgeel. De onderlip is vrij vlak of aan de rand iets teruggeslagen; de welving is vrij zwak ontwikkeld en sluit de ingang van de bloem niet af. De spoor is zeer kort kegelvormig. 

Klein blaasjeskruid komt voor in de koele en de gematigde zone van het noordelijk halfrond. In Nederland is het vrij zeldzaam in de pleistocene streken. In laagveengebieden komt het hoofdzakelijk in Noordwest-Overijssel voor, verder hier en daar in Friesland, het Vechtplassengebied en oostelijk Zuid-Holland. Onlangs is het voor het eerst op een van de Friese waarden gevonden. Vondsten op Texel en bij Callantsoog zijn van oude datum. 

Klein blaasjeskruid is een bewoner van kleine, ondiepe, beschutte waterruimten met neutraal tot zuur, matig tot zeer voedselarm, in het bijzonder fosfaat- en carbonaatarm, maar vaak relatief sulfaatrijk water met een veenbodem of een humeuze zandbodem. 

Soms staat het op droogvallende plaatsen, bijvoorbeeld aan de oever van gegraven heidevennen met Veelstengelige waterbies (Eleocharis multicaulis), maar hier komt het alleen in natte perioden goed tot ontwikkeling. Het kan van alle bloeiende waterplanten in het zuurste en voedselarmste veenwater groeien, bijvoorbeeld in turfgaten in hoogveen, waar het water door humuszuren bruin gekleurd is. Hier en ook in vennen met beginnende hoogveengroei staat het vaak tussen losse, zwevende pakketten Waterveenmos (Sphagnum cuspidatum). In dit sterk zure water is zeer weinig opneembare koolstof - in de vorm van kooldioxide - opgelost; Klein blaasjeskruid heeft het aan zijn dierlijke bijvoeding te danken dat het hier toch kan groeien. Het gedijt ook in veel minder zuur milieu: in slenkjes in trilveenmoerassen, waar het door Schorpioenmossen (Scorpidium spp.), Goudmossen (Campylium spp.), Sikkelmossen (Drepanocladus spp.) en kleine kranswieren (Chara spp.) wordt vergezeld. Deze heel ondiepe, soms net droogvallende slenkjes liggen 'ingebed' in zeggemoerassen of in jong veenmosrietland met planten als Paddenrus (Juncus subnodulosus), Moeraskartelblad (Pedicularis palustris) en Groenknolorchis (Liparis loeselii). In Noordwestoverijsselse trilvenen treedt het samen met Plat blaasjeskruid op (zie bij deze soort). Een nieuwe ontwikkeling is het optreden van Klein en Groot blaasjeskruid in slenken - deels oude wagensporen - in een moerasvegetatie langs de Friese IJsselmeerkust. Dat hier tevens Groenknolorchis is verschenen, onderstreept de verwantschap met de begroeiing van trilvenen. 

Klein blaasjeskruid staat als een indicator van zoet water te boek. Weliswaar zijn enkele vindplaatsen in zwak brakke gebieden bekend, met name uit de omgeving van Nieuwkoop, maar hier staat de plant in min of meer geïsoleerde petgaten, slenken en sloten, die vrijwel allemaal geheel zoet water bevatten. 

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1988 (deel 3)