Vlinderstruik

De Vlinderstruik is een tamelijk lage, vaak wat 'rommelig' gebouwde struik, die in de zomer en vroege herfst bloeit. Takken en bladeren staan kruisgewijs tegenover elkaar. Het blad is langwerpig-eirond tot lancetvormig, ondiep gezaagd, van onderen door sterharen wollig, aan de voet met minieme steunblaadjes. De bloemen staan in dichte, aan de voet onderbroken, lange en smalle, pluimvormige bloeiwijzen. Ze zijn regelmatig, tweeslachtig, viertallig, met een trompetvormige, paarse, soms roze of witte kroon, die in de keel een oranje ring vertoont. Uit het bovenstandige vruchtbeginsel ontwikkelt zich een doosvrucht, waaruit de zaden bij windstoten worden weggeslingerd. 

De uit China afkomstige Vlinderstruik is een bewoner van lichte, droge standplaatsen, die 's zomers behoorlijk warm kunnen worden. Door de Franse pater Armand David, wiens naam ook voortleeft in het Pater-Davidshert, werd in 1869 materiaal naar Europa gezonden, waar de plant omstreeks de eeuwwisseling in cultuur werd genomen. Verwildering vindt hier voornamelijk plaats op steenachtige plaatsen. In de Tweede Wereldoorlog kreeg hij grote kansen op de puinhopen van steden als Londen en Berlijn. De laatste tientallen jaren lijkt hij ook in Nederland vaste voet te krijgen; hij is plaatselijk vrij algemeen geworden, vooral in Zuid-Limburg, en komt alleen in het noorden heel weinig voor. In verscheidene steden heeft hij zich in holten van oude muren genesteld, onder meer aan grachtkanten, en ook wel tussen trottoirtegels en in de 'naad' op de grens van huizen en plaveisel. Betere ontplooiingskansen krijgt hij op spoorwegemplacementen. Dikwijls zijn de vermoedelijke ouderplanten op niet al te grote afstand van zo'n emplacement aan te treffen, in de vorm van kennelijk aangeplante Vlinderstruiken; maar in elk geval kiemen de zaden goed op grof zand en fijn grind tussen de ballastbedden en leveren ze rijk bloeiende struiken, soms zelfs lage struwelen op. De Vlinderstruik heeft een grote faam als nectarleverancier voor allerlei dag- en nachtvlinders. Weinig planten worden zo druk bevlogen door grote en opvallende vlinders als Dagpauwoog (Inachis io) en Atalanta (Vanessa atalanta). Ook voor het waarnemen van allerlei zeldzamere vlinders bieden de bloeiende struiken een goede kans. Hommels, honingbijen en zweefvliegen versmaden ze evenmin. Verder heeft de Vlinderstruik ook betekenis als voedselplant van rupsen en larven van diverse insecten. Zo blijken enige soorten die normaal op Toorts (Verbascum) en/of Helmkruid (Scrophularia) leven, te kunnen 'overschakelen' op de Vlinderstruik, zoals de Kuifvlinder (Cucullia verbasci), de snuitkevers Cionus scrophulariae en alauda, en de mineervlieg Amauromyza verbasci.  

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1988 (deel 3)