Bouwen aan groenexpertise

Natura 2000: Hardhoutooibossen (91F0)

Hardhoutooibossen staan langs grote rivieren. Ze overstromen minder dan de zachthoutooibossen maar staan nog onder invloed van de rivierdynamiek. Het zijn goed ontwikkelde structuurrijke en hoge bossen van Zomereik, Es, iepensoorten, Linde en Zwarte populier. Ze zijn typisch voor de midden- en benedenloop van grote Midden-Europese riviersystemen zoals de Rijn, Donau en Allier. Het bostype vormt vaak mozaïeken met “zachthoutooibossen” en met Elzen-Essenbossen, die beiden tot habitattype 91E0 gerekend worden. In Vlaanderen is het natuurlijke verspreidingsareaal van dit bostype beperkt tot de bedding van de Maas, waar het uiterst zeldzaam voorkomt.

Natuurbeheer:

Door zijn hoge kwetsbaarheid en zeldzaamheid is dit habitattype niet geschikt voor een multifunctioneel bosbeheer. Natuurtechnisch beheer kan bestaan uit nietsdoen-beheer, middelhout- en hakhoutbeheer. Extensieve begrazing is enkel mogelijk in successiestadia op rijkere gronden en indien minimaal 1/3 open terrein mee ingerasterd wordt.

Dit habitattype is lokaal in goede staat als het aan de criteria van de LSVI-tabellen voldoet. De LSVI-tabel voor dit Natura2000-habitat kan je terugvinden in dit rapport(opent nieuw venster) van het inbo.

Bedreigingen:
  • Watervervuiling, aanrijking en verstoring van de bodem leiden tot verruiging.
  • Waterwinning, grind- en kleiwinning veroorzaken verdroging.
  • Door indijking en inpoldering, drainage of ontwatering wordt de natuurlijke rivierdynamiek verstoord.
  • Ontbossing en inperken van de rivierdynamiek hebben in Vlaanderen geleid tot het nagenoeg verdwijnen van dit bostype.
  • Onvoldoende samenhang door versnippering.
  • Intensieve recreatie of exploitatie in kleine bosrelicten leiden tot degradatie.
  • Door het aanplanten van exoten (bv. grootschalige populierencultuur) verliest het bostype zijn typische structuur en samenstelling. Grootschalig en/of intensief kapbeheer met grondbewerking, heraanplanten en overexploitatie geven aanleiding tot weinig oude bomen en dood hout en een arme structuur.
heeft als indicator van een goede toestand

Look-zonder-look

heeft als indicator van een goede toestand

Slangenlook

heeft als indicator van een goede toestand

Bosanemoon

heeft als indicator van een goede toestand

Gevlekte aronskelk

heeft als indicator van een goede toestand

Vingerhelmbloem

heeft als indicator van een goede toestand

Hondstarwegras

heeft als indicator van een goede toestand

Gewoon sneeuwklokje

heeft als indicator van een goede toestand

Gevlekte dovenetel

heeft als indicator van een goede toestand

Gewone vogelmelk

heeft als indicator van een goede toestand

Klimopereprijs

heeft als indicator van een goede toestand

Maarts viooltje

heeft als indicator van een goede toestand

Wintereik x zomereik

heeft als indicator van een goede toestand

Gelderse roos

heeft als indicator van een goede toestand

Zomereik

heeft als indicator van een goede toestand

Wilde lijsterbes

heeft als indicator van een goede toestand

Noorse esdoorn

heeft als indicator van een goede toestand

Gewone esdoorn

heeft als indicator van een goede toestand

Haagbeuk

heeft als indicator van een goede toestand

Rode kornoelje

heeft als indicator van een goede toestand

Wilde kardinaalsmuts

heeft als indicator van een goede toestand

Gewone es

heeft als indicator van een goede toestand

Wilde liguster

heeft als indicator van een goede toestand

Zwarte populier

heeft als indicator van een goede toestand

Ratelpopulier

heeft als indicator van een goede toestand

Europese vogelkers

heeft als indicator van een goede toestand

Schietwilg

heeft als indicator van een goede toestand

Boswilg

heeft als indicator van een goede toestand

Vlier

Herstel- en ontwikkelingsbeheer:

Door het stimuleren van natuurontwikkeling langs de Grensmaas kan het areaal worden uitgebreid en kunnen bosrelicten en recente pionierstadia met elkaar verbonden worden. Herstel van een natuurlijk waterpeil en rivierdynamiek zijn daarbij een randvoorwaarde, naast het verhinderen of ongedaan maken van eutrofiëring en vervuiling. In populierenaanplanten kan naar een natuurlijke boomsamenstelling gestreefd worden door actieve omvorming of het geleidelijk laten afsterven ervan. Herstel van natuurlijke successieprocessen leidt tot verrijking van de structuur en toename van de hoeveelheid dood hout.

Officiële titel:
Gemengde bossen met Quercus robur, Ulmus laevis, Fraxinus excelsior of Fraxinus angustifolia, langs de grote rivieren (Ulmenion minoris)
Code:
91F0
Uitgebreid:

Dit type omvat de “hardhoutooibossen” langs grote rivieren, gekenmerkt door een sterke waterdynamiek. Het zijn goed ontwikkelde structuurrijke en hoge bossen van Zomereik, Es, iepensoorten, Linde en Zwarte populier. Ze zijn typisch voor de midden- en benedenloop van grote Midden-Europese riviersystemen, in het bijzonder van de Rijn, Donau, Elbe, Saale, Weser, Loire/Allier en Rhône- Saone. Het bostype vormt vaak mozaïeken met “zachthoutooibossen” (pionierstadia of climaxbossen met wilg of populier in lage gebieden van de rivierbedding) en met Elzen-Essenbossen, die beiden tot habitattype 91E0 gerekend worden.

In Vlaanderen is het natuurlijke verspreidingsareaal van dit bostype beperkt tot de bedding van de Maas, waar het uiterst zeldzaam voorkomt. Gelijkaardige alluviale bossen in de Schelde- en IJzervallei behoren tot het Essen-Iepenbos (habitattype 91E0).

Enkele typische plantensoorten in de kruidlaag van deze bossen zijn o.a. Maarts viooltje, Vingerhelmbloem, Sneeuwklokje, Kraailook en verder ook Vogelkers, Hop, Klimop, Rietgras en Aalbes. De typische vogelsoorten van dit bostype komen overeen met die van de broekbossen, aangevuld met o.a. Boomklever, Boomkruiper, Glanskop, Grauwe vliegenvanger, Staartmees, Bosuil en Groene specht.

Verspreiding:

Dit type komt nagenoeg niet voor in Vlaanderen. Het Kraaibosje langs de Maas te Leut is het enige gekende, goed ontwikkelde voorbeeld en is slechts 1 ha groot. Pionierstadia van dit bostype komen eveneens voor in de natuurontwikkelingsprojecten langs de Grensmaas.

Verspreiding van het habitattype (HT) Hardhoutooibossen (91F0) in Vlaanderen, EU-rapportage 2013. (inbo)
Opp. in Vlaanderen:

Dit type is in Vlaanderen beperkt tot 5 - 15 ha.

Grondwaterafhankelijk:
Niet van toepassing
Prioritair habitattype:
Nee
In samenwerking met:
Referenties
  • Decleer, K. (red.) Europees beschermde natuur in Vlaanderen en het Belgisch deel van de Noordzee. Habitattypen, dier- en plantensoorten. INBO 2007, Brussel, 584p.
  • T'jollyn Filiper et al.(2009). Ontwikkeling van criteria voor de beoordeling van de lokale staat van instandhouding van de Natura 2000 habitats. INBO.
  • Geert De Knijf, Desiré Paelinckx, 2013. Typische faunasoorten van de verschillende Natura 2000 habitattypes, in functie van de beoordeling van de staat van instandhouding op niveau Vlaanderen. INBO.
  • Oosterlynck P., Van Landuyt W. & Paelinckx D. (2013). Selectie habitattypische flora ten behoeve van de artikel 17 rapportage omtrent de staat van instandhouding van de Natura 2000 habitattypen. INBO.