Bouwen aan groenexpertise

Natuurtype: Elzenbroekbos met Hop en Moerasspirea

Dit elzenbroekbos is iets droger dan de andere elzenbroekbostypes. Het heeft nog wel heel wat vochtminnende soorten zoals Bitterzoet, Gele lis en Grote kattenstaart maar er komen ook soorten voor van drogere standplaatsen zoals Gewone braam, Brede stekelvaren en Wijfjesvaren.

In het Elzenbroekbos met Hop en Moerasspirea is Zwarte els de dominante boomsoort (vaak onder vorm van hakhout). De kruidlaag bestaat uit vochtminnende soorten als Bitterzoet, Wolfspoot, Grote wederik, Moeraswalstro, Gele lis, Elzenzegge, Grote kattenstaart, Kale jonker, Watermunt, Mannagras, enz. Er komen echter minder waterplanten voor dan in het vorige type. Ook de hogere presentie van Gewone braam, Grote brandnetel, Hop, Brede stekelvaren en Wijfjesvaren wijzen op het drogere karakter van dit bostype vergeleken met de andere Elzenbroekbostypes.

Verspreiding:

Het Elzenbroekbos met Hop en Moerasspirea komt vooral voor in de moerassige depressies van de riviervalleien in de zand- en de zandleemstreek. Potentieel gaat het over enkele duizenden ha, hoewel slechts enkele honderden ha echt goed ontwikkeld zijn (Vandekerkhove, 1998). Met 47 opnamen in het vegetatiemeetnet van de bosinventarisatie (Bos & Groen, 2001) heeft dit type een aandeel van 4,0 % van het actuele Vlaamse bosareaal. Dit stemt overeen met een oppervlakte van ca. 5800 ha. Voorbeelden zijn onder meer te vinden in het Walenbos in Tielt-Winge, het Broek in Willebroek, de vallei van de Zeverenbeek in Deinze en de Werft in Laakdal.

Bodem:

Dit type is gebonden aan venige standplaatsen waar de vegetatie contact heeft met grond- en/of oppervlaktewater. Deze omstandigheden doen zich voor in laagten in beekdalen, zoals in afgesneden beeklopen, en in laagveenmoerassen in ondiepe verlande plassen waar de veenlaag niet dikker is dan 1 m. De dikte van het veen kan sterk variëren; in de beekdalen is de bovengrond dikwijls veraard (Stortelder et al., 1999). Men vindt dit bostype dan ook op alle natte tot uiterst natte bodemtypes, vooral alluviumbodems zonder profielontwikkeling.

Ellenbergwaarden:

Het Elzenbroekbos met Hop en Moerasspirea wordt gekenmerkt door eerder lichtverdragende planten van vochtige, (matig) stikstofrijke, zwak zure bodems.

Natuurbeheer (onderhoudsbeheer) uitgebreid:

Belangrijkste externe beheermaatregel is het onderhouden of eventueel herstellen van de waterhuishouding (Stortelder et al., 1998). Indien de watertafel door ontwatering dieper komt te liggen, kan de vegetatie in de richting van het Berken-Elzenbos met Zomereik (bostype J1) evolueren. Bij een snelle ontwatering echter zal een mineralisatie van de veenbodem of het opgestapelde strooisel optreden en een onomkeerbare verruiging zal het gevolg zijn (Hermy, 1989). We krijgen dan een verschuiving naar het Essen-Elzenbos met Moerasspirea (bostype D1). Hetzelfde resultaat kan worden bekomen door een overmatige bemesting uit omliggend landbouwgebied (Bos & Groen, 2001). Zelfs op Elzenbroekbossen die niet direct grenzen aan bemest weiland kan de bemesting bedreigend inwerken omdat deze bossen doorgaans liggen op het laagste punt in het landschap waar dus door mest of gier verontreinigd water naar toe zakt. Om dit te vermijden kunnen bufferzones worden aangelegd (Van der Werf, 1991). Wat betreft intern beheer kunnen, afhankelijk van de uitgangssituatie, zowel het voortzetten van het traditionele hakhoutbeheer als een beheer van niets doen aangewezen zijn (Van der Werf, 1991). Sommige plantensoorten zoals Dotterbloem, Slanke sleutelbloem, Kale jonker, Pinksterbloem en Blauw glidkruid worden begunstigd door een hakhoutbeheer. In kwelrijke gebieden kan het kappen van de hakhoutlaag echter tot dominantie van Moeraszegge leiden, hetgeen juist ten koste gaat van de soortenrijkdom (Stortelder et al., 1999). De natte standplaatsen leggen echter heel wat beperkingen op aan een gemechaniseerde houtoogst (Jansen & Kuiper, 2001; Jansen, 2003). Elzenbroekbossen die zijn ingeplant met cultuurpopulier kunnen zich spontaan herstellen wanneer de ontwatering niet meer onderhouden wordt. Het verwijderen van de populieren is vaak niet nodig of zelfs te vermijden gezien de te verwachten exploitatieschade. De bomen verdwijnen op termijn vanzelf en vormen ondertussen een interessant structuur- en dood hout element (Verstraeten et al., 2003).

Grondwaterafhankelijk:
Niet van toepassing
Ontwikkelingsduur:

Het Elzenbroekbos met Hop en Moerasspirea komt meer in jonge dan in oude bossen voor. Dit bostype kan reeds op termijn van enkele decennia ontstaan door spontane successie van andere vallei-ecotopen zoals verlaten natte hooilanden (Decleer, 2007).

Natuurwaarde:

Goed ontwikkelde Elzenbroekbossen zijn vrij zeldzaam. Ze zijn dan ook aangemeld als prioritair habitattype 91E0 en er zijn Speciale Beschermingszones aangeduid (Decleer, 2007). Er komen weinig oud-bosplanten voor. Mits voldoende lichtinval kunnen wel zeldzame of kwetsbare moerasplanten voorkomen (vb. Grote watereppe). Dit bostype kan ook zeldzame epifytische mossen en korstmossen en zeldzame invertebraten herbergen.

Recreatieve waarde:

Wegens de zeer natte standplaats is er weinig recreatie.