Veerdelig tandzaad

Veerdelig tandzaad (vroeger Driedelig of Gevleugeld tandzaad genoemd) is een meestal middelhoge, soms (zeer) laag blijvende zomerbloeier met een dikwijls paars tot donkerrood aangelopen stengel. De bladeren zijn diep veervormig gedeeld; ze lijken samengesteld, maar de drie of vijf deelblaadjes zijn aan de voet met elkaar verbonden door de vleugelranden langs de blad-as. Ook de vrij korte bladsteel is gevleugeld. Soms zijn de bladeren enkelvoudig en dan kan de plant veel op Smal tandzaad lijken, waarvan zij verschilt door de afgeplatte nootjes. Deze dragen, evenals de twee tot vier pappusnaalden, omlaaggerichte stekeltjes. In de regel zijn beide soorten ook te herkennen aan de buitenomwindselblaadjes, die bij Smal tandzaad veel groter plegen te zijn dan bij Veerdelig tandzaad, maar het is riskant alleen op dit verschil af te gaan.

Veerdelig tandzaad komt voor in de (koel-) gematigde zone van Eurazië en in het Atlasgebied, en is ingeburgerd in Australië en Noord-Amerika. In vrijwel heel Nederland is het vrij algemeen. Het is de enige Tandzaadsoort die tamelijk gelijkmatig over het land verspreid optreedt.

Veerdelig tandzaad is een pionier van open plekken aan waterkanten en van drooggevallen plaatsen, die op allerlei grondsoorten optreedt. Aan sloten staat het vooral op slootbagger, in greppels op de drooggevallen bodem, aan kanaaloevers daar waar de begroeiing verwijderd is. Ook kan het een zoom langs de oevervegetatie vormen op de grens met betreden plekken. Verder staat het in verspreide exemplaren op allerlei open, vochtige plekken. Op bouwland wijst het optreden van Veerdelig tandzaad - ook in geringe hoeveelheid - op verslemping van de grond, net als dit bijvoorbeeld voor Korrelganzenvoet (Chenopodium polyspermum) geldt. Vooral aan de rivieren lijkt de plant het veld te ruimen voor Zwart tandzaad.

Behalve op voedselrijke bodem komt Veerdelig tandzaad ook wel op vrij voedselarme grond voor, met name op de drooggevallen bodem van vennen, zanden leemgroeven, ijsbaantjes en dergelijke. Is daar slechts een dunne humeuze bovenlaag aanwezig, dan zet deze soort 'de tering naar de nering', net als Moerasdroogbloem. De planten worden nog geen decimeter hoog en dragen één smal, armbloemig hoofdje. Ze doen dan wel wat aan Afrikaantjes (Tagetes spp.) denken. Evenals Knikkend tandzaad kan Veerdelig tandzaad ook groeien op natte, kale hoogveengrond, die onder invloed staat van binnendringend water met meststoffen.

Planten waarmee Veerdelig tandzaad dikwijls samen voorkomt, zijn onder meer Waterpeper (Polygonum hydropiper) en andere Duizendknopen, Moeraskers (Rorippa palustris), Blaartrekkende boterbloem (Ranunculus sceleratus), Mannagras (Glyceria fluitans) en Wolfspoot (Lycopus europaeus).

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1991 (deel 4)