Zilte zegge

Zilte zegge is een middelhoge, helder- tot iets geelgroene plant met zeer korte wortelstok. Zij vormt compacte, veelstengelige pollen. De onderste scheden zijn oranje- tot donkerbruin, soms rood gevlekt, en vezelen. De dunne stengels zijn stomp driekantig. De scheden van tenminste de bovenste bladeren en de onderste schutbladen hebben een tongvormige antiligula. De vaak opvallend 'gerekte' bloeiwijze bestaat uit een mannelijke topaar, soms met een tweede, kleinere mannelijke aar aan de voet, en twee of vier ver uiteenstaande vrouwelijke aren met driestempelige bloemen. De schutbladen zijn korter dan de bloeiwijze en hebben een lange schede. De vrouwelijke aren staan rechtop of het onderste hangt tenslotte over. De vrouwelijke bloemen

hebben bruine kafjes met een groene kiel en een smal vliezig randje. De urntjes zijn eivormig, vier à vijf millimeter lang, geelgroen, bruin gestippeld, duidelijk generfd en toegespitst in een snavel met een V-vormige topinsnijding. De buitenkant van de snavel is met veel of weinig stekeltjes bezet en in de V-vormige insnijding staan eveneens stekeltjes (een verschil met Blonde zegge).

Zilte zegge komt voor in Europa, noordwaarts tot Zuid-Scandinavië, in Zuidwest-Azië, aan de noordrand van Afrika en op Madeira en de Azoren. In het noorden van haar areaal is zij tot de kuststreken beperkt. In Nederland is zij vrij algemeen in het Deltagebied en op de Waddeneilanden; verder staat zij plaatselijk in Zuid- en Noord-Holland, langs het IJsselmeer, in het Friese en Groninger kustgebied. Enkele vroegere vindplaatsen in Zuid-Limburg sluiten aan bij het binnenlandse voorkomen in Midden-Europa.

Zilte zegge is in ons land bijna alleen in brakke tot zilte omgeving te vinden, anders dan in Midden-Europa en zuidelijker streken, waar zij ook in zoet milieu voorkomt. De invloed van de zee op haar groeiplaatsen is gemiddeld geringer dan bij Kwelderzegge, al bestaat er een aanzienlijke overlapping in standplaats tussen beide verwanten. Zilte zegge groeit op vochtig, slibhoudend zand, ook wel op klei, op open tot grazige plaatsen. Buitendijks staat zij op strandvlakten die door duinruggen grotendeels van de zee afgeschermd worden, op plaatsen die alleen bij stormvloed overstroomd worden en die onder invloed staan van zoet water dat uit de aangrenzende duinen toevloeit. Zij treedt het meest op de voorgrond in de overgangszone tussen de duinvoet en de strandvlakten, waar zoutplanten en soorten die overwegend in zoet milieu groeien, ongeveer een gelijk aandeel in de begroeiing hebben. Eveneens talrijk is zij aan de voet van lage zandheuveltjes op strandvlakten. Grote kansen krijgt zij langs recent bedijkte zeearmen, zoals in het Deltagebied en de Lauwersmeerpolder, waar zij op ontziltende voormalige schorren en zandplaatsen plaatselijk massavegetaties vormt. In duinvalleien die ontstaan zijn door afsnoering van strandvlakten van de zee, kan zij een tijdlang standhouden in Knopbiesvegetaties, maar vooral langs paden en in beweid terrein. Binnendijks komt Zilte zegge verder voor in inlagen, langs brakke kreken en in grasland dat brak blijft door zoute kwel of doordat de ondergrond zouthoudend veen bevat. In Noordhollandse brakwaterveengebieden is zij een zeldzamer wordende plant van bermen, niet intensief gebruikte weilanden en overgangen tussen gras- en rietland. Tot ongeveer 1970 was zij in Zuid-Limburg in niet-brakke omgeving te vinden, en wel op vochtige plekken langs paden en wegen in hellingbos op de Maasdalwand. Planten, die in het kustgebied regelmatig samen met Zilte zegge optreden, zijn onder meer Zilte rus (Juncus gerardi), Melkkruid (Glaux maritima), Fioringras (Agrostis stolonifera), Aardbeiklaver (Trifolium fragiferum), Smalle rolklaver (Lotus corniculatus subsp. tenuifolius), Zilverschoon (Potentilla anserina) en Fraai duizendguldenkruid (Centaurium pulchellum). Speciaal aan de voet van duintjes op strandvlakten komt een combinatie voor van Zilte zegge met Kattendoorn (Ononis repens subsp. spinosa), Engels gras (Armeria maritima), Gewone rolklaver (Lotus corniculatus subsp. corniculatus), Gewone hoornbloem (Cerastium fontanum subsp. vulgare), Late ogentroost (Odontites vernus subsp. serotinus) en Hertshoornweegbree (Plantago coronopus).

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1994 (deel 5)