HELVEX LIFE Project

Een project van deze grootte heeft enorm veel actiepunten: beginnend bij het voorbereidend onderzoek, het aankopen van percelen, het werkelijke beheer tot het betrekken van de omwonenden. Die habitattypes die aangepakt zijn bevonden zich allen in een slechte conservatie status. Grof genomen worden de eutrofiering en de verbossing aangepakt op de heide en worden de exoten verwijderd uit de natuurlijke bossen. Hieronder worden de beheersmaatregelen uitgelegd voor de belangrijkste habitat types.

Droge heide op jonge zandafzettingen (2310) - Open graslanden op landduinen (2330) (herstel 56 ha in HELVEX)

Herstel van 1 ha bij particuliere eigenaar door het Grenspark en herstel van 55 ha door Natuurpunt in de Nolse duinen. Uit het Ontwerp IHD-rapport van ANB, blijkt dat de grootste potenties aan Vlaamse zijde liggen in de Nolse Duinen en de Mont Noir. In het goedgekeurde beheerplan 'Stappersven-Nolse Duinen' heeft Natuurpunt het herstel van de duinen (2330) dan ook als prioritaire maatregel opgenomen. Een open zone van 55 ha zal gecreëerd worden in de Nolse duinen.

Door het kappen van 26 ha bomen, met behoud van enkele oude vliegdennen, zal een groot open gebied ontstaan tussen het laaggelegen gebied De Nol en de Kalmthoutse Heide. Het kappen zal de schaduwval op de bodem en permanente aanrijking van naalden doen verdwijnen. Daarbovenop zal de lagere verdamping van het systeem ervoor zorgen dat voormalig vochtigere plekken terug aan vochtigheid kunnen winnen. Het kappen van de bomen is, gezien het geaccidenteerd karakter van dit duinlandschap, een opdracht die met de grootste zorg moet uitgevoerd worden om nadien het herstel niet in de weg te staan. Zo worden oa bomen geveld in de uitrijrichting en vervolgens afgevoerd.

Van de gekapte oppervlakte zal 6 ha afgeplagd worden tot op het minerale (blonde) zand. Het plaggen wordt uitgevoerd om de eutrofiering en verzuring tegentegaan ten gevolge van N depositie. Zonder beheer zal het habitat snel dicht groeien door oa exoten zoals Grijs kronkelsteeltje dat een monotone moslaag vormt over de duinen. Door niet alles te plaggen, kunnen relictpopulaties, die nu nog aanwezig zijn, zich na de herstelwerken ook sneller weer verspreiden over het herstelde habitat

Droge Europese heide (4030) - Vochtige tot natte heide (4010)

Aan Vlaamse zijde zal door beide partners (ANB en NP) in totaal 57 ha (vooral) droge (en natte) heide (2310 en 4030) hersteld worden. Vaak is het zo dat beide habitats als een mozaïek in het landschap naast en door elkaar voorkomen. Bij ANB zal dit een maatregel zijn om de vergrassing tegen te gaan na de zware brand van mei 2011 en zal deze maatregel uitgevoerd worden door 15 ha te plaggen. Tevens zal ANB een ecologische verbindingszone van 9 ha tussen Groote Meer en Steertse Heide creëren waarbij 6 ha droge heide zal hersteld worden. 

Bij Natuurpunt zal deze maatregel genomen als antwoord op het achterstallig beheer op een totale oppervlakte van 36 ha rond het Stappersven. Gezien het belang van de volgorde waarin de maatregelen worden uitgevoerd, wordt deze actie in twee
deelacties opgesplitst. 

1. Kappen van 9 ha Grove den. De werkwijze gebeurt opnieuw voorzichtig zonder teveel schade aan het landschap.

2. Aanvullend plaggen van 2 ha, op onbeboste terreinen kan meteen geplagt worden. Hier worden eveneens maatregelen genomen om zo weinig mogelijk schade aan het landschap te berrokkenen.

Het plagsel dat vrijkomt na de graafmachine wordt fijn gemalen met een bosfrees indien nodig (aanwezigheid takken en wortels)

Het fijn gemalen plagsel wordt afgevoerd door tractor met lagedrukbanden.

Moerasplaten worden gebruikt op natte en vochtige terreinen. 

Slenken en plagplekken op vochtige bodems in de heide (7150)

Het grote ven, Stappersven, ligt ten zuidoosten van de Nolse Duinen. Met een totale oppervlakte van ca 40 ha is het één van de grootste vennen in België. Het Stappersven behoort potentieel tot het habitattype Dystrofe natuurlijke poelen en meren (3160). Echter, na een poging tot ingebruikname in functie van landbouw en de vestiging van een grote meeuwenkolonie, blijkt de eutrofiegraad vrij hoog en de pH sterk afhankelijk van externe factoren. Staalnames wezen op een (extreem) verschil tussen 3,89 (zuur ven) in 2003 en 6,62 (gebufferd ven) in 2010. Dit wijst mogelijks op een veranderde hydrochemische samenstelling t.g.v. veranderingen in de chemische samenstelling van het toestromend water, afkomstig van Keetheuvel en Drielingenven. Langsheen enkele toevoergrachten alsook de oeverzones van het Stappersven is pitrus (Juncus effusus) zeer talrijk aanwezig. Dit wijst op een (historische) aanrijking met fosfaten en/of een verstoorde waterhuishouding.

Venherstel is ingewikkeld en delicaat. Natuurpunt heeft via een ecohydrologische studie en een nutrientenonderzoek de huidige toestand laten onderzoeken. Het behoud van typische habitatrichtlijn soorten zoals Gevlekte witsnuitlibel (Leucorrhinia pectoralis) krijgt extra aandacht. Deze onderzoeken bracht specialisten en onderzoekers samen over de aanpak en het nut van het venherstel. Een gespecialiseerde firma dient ingeschakeld te worden om het beheer uit te voeren; de waterdoorlatende laag is uiterst kwetsbaar, beschadiging kan detrimentaal zijn voor de doelvegetatie.

Door 4 ha oeverzoene van het stappersven te plaggen kan 30 ha oeverzone hersteld worden vanuit omgevende habitats.

Interessante extra's:

De verbindingsweg is vroeger dwars door de heide aangelegd met bouwafval. Dit bouwafval speelt nu een zeer lokale bufferende rol tegen de verzuring. Veel nectarproducerende planten zoals spork, kruipwilg, braam en grauwe wilg, vinden hier een laatste refuge en trekken allerhande nectarminnende soorten aan zoals het Groentje (Callophrys rubi).

Om de verzuring tegen te gaan op de rest van de heide is een weg aanleggen geen optie. Er zijn echter alternatieven die uitgetest kunnen worden. Zo worden er op andere heide gebieden gecontroleerde branden uitgevoerd die mineralen terug vrijmaken en de bufferende capaciteit van de bodem doen toenemen. Een pilootproject dat nu op de kalmthoutse heide wordt toegepast is echter minder dramatisch: het uitstrooien van steenmeel. Dit steenmeel brengt allerhande mineralen in het systeem die de bufferende capaciteit opdrijven van de bodem. De gevolgen van zo een influx van mineralen zijn nog niet gekend en er moet dus voorzichtig geëxperimenteerd worden. Deze maatregel is echter een pleister op een wonde en is dus geen ultieme oplossing voor de verzurings problemen.