Look-zonder-look

Look-zonder-look is een middelhoge tot hoge voorzomerbloeier. Gewoonlijk is de plant tweejarig. In het eerste jaar wordt een rozet gevormd, dat - anders dan bij de meeste rozetplanten - uit lang gesteelde bladeren bestaat. Deze bladeren blijven het eerste jaar tamelijk klein en worden pas na de overwintering forser. Dan vormt zich ook de bloeistengel. Aan het begin van de bloei worden de witte bloemen nog omkranst door de bovenste stengelbladen. Tegen de zomer komen de rijpe hauwen, die een losse en nogal rommelige tros vormen. Inmiddels begint de plant af te sterven. 's Zomers bloeit zij vaak nog een tijdlang na met kleine zijtrosjes van de vruchttrossen, die voor het overige verdroogd en verbleekt zijn. De kleppen van de hauw hebben drie nerven. 

Binnen de familie is de plant onmiskenbaar door haar hartvormige, gegolfde bladeren. De rozetbladen hebben een afgeronde top en zijn niervormig, terwijl de stengelbladen een spitse top hebben. Bij kneuzing verspreiden ze de welbekende geur van uien of andere Look-soorten (Allium spp.). Omdat de plant verder in niets op een Look lijkt, is het duidelijk dat we met een 'Look-zonder-look' te maken hebben. 

Deze soort is inheems in het grootste deel van Europa, in het Atlasgebied en in Zuidwest-Azië tot in Noord-India. In Nederland is zij plaatselijk algemeen. Zo is zij in de duinstreek van Noord- en ZuidHolland, langs de grote rivieren en in Zuid-Limburg een heel gewone verschijning. In de zandstreken in het oosten en zuiden van het land komt zij voornamelijk langs beken voor. 

Look-zonder-look groeit overwegend op licht beschaduwde plaatsen. Noch in de volle zon, noch in diepe schaduw komt de plant goed tot wasdom. Heel vaak zien we een zoom van Look-zonder-look langs boswegen of op de oevers van bosbeken. Ook in lichte, kruidenrijke loofbossen aan de binnenduinrand en in de rivierdalen is de plant vaak heel talrijk. Voorwaarde voor haar voorkomen is een voedselrijke, losse, vochthoudende bodem. Gewoonlijk staat zij op zandige grond die - vooral 's zomers - tamelijk rul is, maar toch niet sterk uitdroogt. Planten waarmee Look-zonder-look vaak samen groeit, zijn Dolle kervel (Chaerophyllum temulum), Dagkoekoeksbloem (Silene dioica), Gewoon nagelkruid (Geum urbanum ), Gewone vogelmelk (Ornithogalum umbellatum) en Stinkende gouwe (Chelidonium majus). Kleine bladeren van Look-zonder-look lijken nogal op die van de Hondsdraf (Glechoma hederacea ), die ook vaak op dezelfde plaatsen groeit. Het verschil is eenvoudig te zien: bij Look-zonder-look staan de bladeren in rozetten, bij Hondsdraf staan ze met twee tegenover elkaar aan kruipende stengels. 

Look-zonder-look was vroeger in gebruik als toekruid dat een knoflookaroma aan een mosterdsmaak paarde (een Engelse volksnaam is Garlic-mustard, oftewel knoflookmosterd). Ook als geneeskruid had het een reputatie, zoals trouwens veel Kruisbloemigen. Onder de consumenten van deze plant verdient de rups van de Oranjetipvlinder speciale vermelding. 

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1987 (deel 2).