Bouwen aan groenexpertise

BWK: Alluviaal elzen-essenbos (va)

BWK-codes: va

De eenheid va staat voor alluviale bossen met uitbundige voorjaarsbloei van kruidachtige bosplanten. Dit bostype vinden we vooral op zware rijke bodems, zowel op colluviale leembodems als allerhande alluviale gronden. Daarbuiten komt het ook voor op zandlemige bodem. In dit laatste geval is de kruidlaag vaak minder soortenrijk en beperkt tot een paar algemene soorten, die wel talrijk aanwezig kunnen zijn. Buiten bosverband manifesteert deze eenheid zich in houtkanten of andere houtige begroeiingen langs bronbeken en bovenlopen van beken.

Uitgebreid:

De standplaats is matig vochtig tot matig nat. Overstromingen komen slechts in beperkte mate voor, vooral dan tijdens de wintermaanden en zijn steeds van korte duur. Tijdens het voorjaar is de bodem vochtig, zonder evenwel nat te zijn. Onder natte omstandigheden komen overgangen voor naar nitrofiel alluviaal elzenbos (vn) of naar elzenbroek (vm). De boom- en struiklaag bestaat meestal uit zwarte en witte els, es, hazelaar en plaatselijk een aantal wilgensoorten. Op veel plaatsen zijn deze bossen ingeplant met populier, zodat dit nu vaak de aspectbepalende boomsoort is. Veel van deze bossen werden in het verleden beheerd als hakhout. Hierbij werd volgens een cyclisch beheer, meestal een periode van 10 jaar, een deel van de bomen afgezet waardoor hakhoutstoven of –stobben ontstonden.

Variatie:

In de westelijke Leemstreek is het onderscheid tussen va, va+pop, lh/va en lh/va° gemaakt op basis van de soortenrijkdom van de kruidlaag. Indien de boom- of struiklaag bestaat uit zwarte els en/of es, al dan niet met inplant van populier, en de kruidlaag een duidelijk voorjaarsaspect vertoont met onder meer bosanemoon, gele dovenetel, slanke sleutelbloem, muskuskruid en (minder frequent) daslook, dan wordt dit getypeerd als va. Indien de boomlaag gekenmerkt en gedomineerd wordt door de inplant van populier, dan wordt dit gekarteerd als va+pop. Mits een goed ontwikkelde kruidlaag kan de boomlaag zelfs uitsluitend uit populier bestaan. Dit wordt dan weergegeven als va+pop. Indien reeds een struiklaag aanwezig is, kan zowel va+pop als va gebruikt zijn. Onder de eenheid lh/va beschouwen we die populierenbosjes die een minder goed ontwikkelde en diverse kruidlaag van va-bossen bezitten, met ondermeer slanke sleutelbloem, gevlekte aronskelk, muskuskruid en speenkruid en occasioneel voorkomen van bosanemoon. Meer karakteristieke soorten als daslook, eenbes en tapijten van bosanemoon ontbreken. In een aantal gevallen komt in deze populierenbosjes in de kruidlaag enkel maar speenkruid, muskuskruid, geel nagelkruid en een weinig slanke sleutelbloem voor. Dergelijke percelen zijn getypeerd als lh/va°. Buiten de westelijke Leemstreek is het onderscheid gemaakt op basis de aanwezige boom- en struiklaag, dus louter op bosbouwkundige criteria en niet op basis van de kruidlaag. Hierbij staat va+pop dan voor een alluviaal elzen-essenbos met een goed ontwikkelde boomlaag van zwarte els en/of es en met inplant van populier. Indien de indicatieve soorten wel talrijk aanwezig zijn en behalve populier weinig of geen andere soorten in de struik- en boomlaag aanwezig zijn of slechts occasioneel voorkomen, is dit getypeerd als lh/va. De eenheid va* is slechts heel beperkt toegekend. Bijna steeds betreft het bossen die gekenmerkt worden door het uitbundig voorkomen van algemene, indicatieve soorten aangevuld met nog verschillende zeldzamere soorten als heelkruid, eenbes en bosorchis. In een aantal gevallen is deze notatie ook gebruikt voor stukken bos die gekenmerkt worden door een structuurrijke boom- en struiklaag en de aanwezigheid van veel dik dood hout, zowel staand als liggend.

Verspreiding:

Dit bostype komt met uitzondering van de Duinen, de Polders en grote delen van de Kempen overal in Vlaanderen en het Brussels Gewest voor. Het zwaartepunt van de verspreiding bevindt zich in de Leemstreek, vooral in Oost-Vlaanderen en in Vlaams-Brabant, en in de alluviale valleien langs beken en rivieren. In de Kempen en de Zandleemstreek is het beperkt tot locaties op een rijkere bodem.

Verspreidingskaart Alluviaal elzen-essenbos
Waardering:
Va is biologisch zeer waardevol
Oppervlakte (in ha):
2.400 à 3.700 ha
Zeldzaamheid:
vrij zeldzaam
Habitatrichtlijn:
prioritair Bijlage I-habitattype (zie Natura 2000 typologie)
Natuurdecreet:
vergunningsplicht vegetatiewijziging
Mestdecreet:
algemeen mestverbod op gronden andere dan cultuurgronden
Bosdecreet:
onderhevig aan het bosdecreet
In samenwerking met:
Referenties
  • Vriens L., Bosch H., De Knijf G., De Saeger S., Guelinckx R., Oosterlynck P., Van Hove M. & Paelinckx D. (2011). De Biologische Waarderingskaart. Biotopen en hun verspreiding in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Inbo.