Het Essen-Elzenbos met Bloedzuring is typerend voor vlakke, natuurlijke beeklopen op vrij lemige tot kleiige bodem. Het is meestal lijnvormig, tot enkele tientallen meter breed. Vaak is het gelegen binnen Essen-Eikenbossen, op plaatsen waar de bodem onvoldoende uitgerijpt is door de periodieke overstromingen die er voorkomen. Het periodiek overstromen brengt erosie en overslibbing met zich mee. Daardoor kent het Essen-Elzenbos met Bloedzuring ook een hoge dynamiek in de plantengroei. Het aandeel bosplanten is mede daardoor lager dan in het Essen-Elzenbos met Gevlekte aronskelk (bostype D6) dat er ruimtelijk en floristisch aanpaalt. De vegetatie is afhankelijk van het grondwater, maar de zomerstanden zijn te laag (50 - 150 cm beneden het maaiveld) voor veenvorming. Indien het water meer stagneert, krijgt men wel veenvorming met ontwikkeling van een Elzenbroekbos. Omgekeerd kan het Essen-Elzenbos met Bloedzuring ook ontstaan door ontwatering van een Elzenbroekbos (Stortelder et al., 1999; Bos & Groen, 2001). De boomlaag bestaat uit Gewone es en Zwarte els (vaak als hakhout), aangevuld met Zomereik en Gewone esdoorn. Vaak zijn cultuurpopulieren ingeplant. De struiklaag wordt, naast Es en Els, sterk gedomineerd door Hazelaar. Andere soorten zijn Gelderse roos, Gewone vlier, Eenstijlige meidoorn en Rode kornoelje. In de kruidlaag komt een uitgesproken voorjaarsaspect voor met Bosanemoon, Muskuskruid, Slanke sleutelbloem en Speenkruid. Het zomeraspect wordt bepaald door vochtindicatoren en ruigtekruiden: Moerasspirea, Geel nagelkruid, Gewone engelwortel, Kale jonker, Echte valeriaan en Grote brandnetel. Kenmerkend in de kruidlaag is het samen voorkomen van kensoorten van de Essen-Elzenbossen (Speenkruid, Geel nagelkruid, Hondsdraf, Kleefkruid, Grote brandnetel, Bloedzuring, …), soorten van Elzenbroekbossen (Moerasspirea, Grote valeriaan, Gele lis, Moeraszegge, Dotterbloem, Grote wederik, …) en soorten van het Essen-Eikenbos (Bosanemoon, Slanke sleutelbloem, Groot heksenkruid, Gevlekte aronskelk, Gele dovenetel, …).
Het Essen-Elzenbos met Bloedzuring vindt men langs beeklopen, op vrij lemige tot kleiige bodem. Buiten de invloed van beken vindt men dit type op periodiek natte, voedselrijke standplaatsen (Stortelder et al., 1999). Potentieel komen in Vlaanderen enkele duizenden ha voor, actueel zijn slechts enkele honderden ha goed ontwikkeld (Vandekerkhove, 1998). Met 11 opnamen in het vegetatiemeetnet van de bosinventarisatie (Bos & Groen, 2001) heeft dit type een aandeel van 0,9 % van het actuele Vlaamse bosareaal of een oppervlakte van ca. 1300 ha. Goed ontwikkelde voorbeelden vindt men onder andere in het Kallekensbos in Maldegem, de Vorte Bossen in Ruiselede of het Muizenbos in Ranst.
Het Essen-Elzenbos met Bloedzuring komt vooral voor op matig natte tot zeer natte bodems zonder profielontwikkeling (alluvium) met een textuur variërend van licht zandleem tot klei.
Dit bostype wordt gekenmerkt door halfschaduwplanten van frisse tot vochtige, (matig) stikstofrijke en matig tot zwak zure bodems.
Belangrijk voor dit bostype, wegens de periodieke overstromingen, is de waterkwaliteit. Bij te hoge verontreiniging van het water zal het bos verruigen en krijgen we een verschuiving naar het Essen-Elzenbos met Moerasspirea of naar de rompgemeenschap met Grote brandnetel (Bos & Groen, 2001). Het onderhouden van de natuurlijke dynamiek van de beek is ook van groot belang. Het rechttrekken en uitdiepen en het aanleggen van kunstmatige ‘ruimingswallen’ leidt tot verruiging, verdroging en verandering van de natuurlijke waterstandschommelingen waardoor de meest specifieke soorten verloren gaan (Van der Werf, 1991). In het verleden waren deze bossen veelal productieve hakhoutbossen. Op de meeste plaatsen is dit beheer gestaakt, en is nu sprake van doorgeschoten hakhout. Wegens de kwetsbare alluviale bodems is dit bostype het meest gebaat met een niets doen beheer. Waar het hakhout nog vitaal is, kan plaatselijk om de variatie te vergroten en bloei van de kruidvegetatie te stimuleren, het hak- of middelhoutbeheer weer worden opgenomen. Hiervoor zijn immers geen zware bosbouwmachines nodig. Soms zijn Populieren ingeplant. Op zich vormen deze bomen geen probleem voor de vegetatieontwikkeling. Ze kunnen zelfs structuurverrijkend zijn. De commerciële populierenteelt met zijn korte omlooptijden, homogene gelijkjarige bestanden, zware exploitatietuigen en drainage die er vaak mee gepaard gaan, herleiden de waardevolle Essen-Elzenbossen echter vaak tot triviale boomakkers waar Grote brandnetel en andere ruigtekruiden kunnen gaan domineren (Verstraeten et al., 2003). Daarom zijn deze niet compatibel met een duurzaam behoud van dit waardevolle bostype. Waardevolle Essen-Elzenbossen die zijn ingeplant met cultuurpopulier kunnen best terug worden omgevormd. Indien nog een rijke onderetage aanwezig is, kan het bos zich spontaan herstellen door niets doen. Het verwijderen van de Populieren is niet nodig of zelfs te vermijden gezien de te verwachten exploitatieschade. De bomen verdwijnen op termijn vanzelf en vormen ondertussen een interessant structuur- en dood hout element (Verstraeten et al., 2003). Via ringen kan dit proces waar gewenst worden versneld (éénmalig een belangrijk aandeel, of elk jaar enkele bomen). Enkel indien aan herstel van middelhout wordt gedacht, is het wenselijk de populieren te exploiteren. Dit moet echter met de grootste omzichtigheid gebeuren om zware exploitatieschade te vermijden. Een aantal populieren kan hoedanook als overstaanders behouden blijven. Indien de onderetage verarmd is, kan deze actief opnieuw worden ingeplant, vooral met Es en Els. Deze kan dan verder spontaan doorschieten of als hakhout worden beheerd.
Het Essen-Elzenbos met Bloedzuring komt voor in bossen van alle leeftijden.
Goed ontwikkelde Essen-Elzenbossen met Bloedzuring zijn zeldzaam en hebben een zeer hoge natuurwaarde. Ze maken deel uit van het prioritair habitattype 91E0 (Decleer, 2007). Ze worden gekenmerkt door een sterke aanwezigheid van oud-bossoorten. Soms komen ook Rode Lijstsoorten voor zoals Gevlekte orchis (kwetsbaar).
Recreatie is minder aangewezen omwille van de slechte toegankelijkheid en de kwetsbare vegetatie.
Ga op zoek naar één of meerdere bomen die voldoen aan jouw criteria.
Wat weet jij over natuur, natuurbeheer en -beleid? Een overzicht van onze populairste testen.