Witte snavelbies

Witte snavelbies is een lage, soms middelhoge, licht grasgroene plant die in dichte pollen groeit. De bladschijf is min of meer vlak. Het bovenste aartjeskluwen is ongeveer bolrond; het onderste schutblad is korter of nauwelijks langer dan het aartje. De kafjes zijn wit en krijgen later vaak een strobruine tot rossige tint. De bloem bevat negen tot dertien borstels, die niet de lengte van nootje plus snavel bereiken; ze zijn aan de voet duidelijk gewimperd en hogerop hetzij glad, hetzij door terugwijzende stekeltjes ruw. De twee meeldraden hebben helmknoppen van hoogstens anderhalve millimeter lang. De stempels steken nauwelijks buiten de kafjes uit. De vruchtsnavel is glad.

Witte snavelbies komt voor in de koel-gematigde zone van het noordelijk halfrond, voornamelijk in gebieden die niet meer dan enkele honderden kilometers van zee liggen. In Nederland vormen Drenthe met aangrenzend Friesland, Twente met de oostelijke Achterhoek, de westrand van de Veluwe en Midden- en Zuidoost-Brabant de voornaamste gebieden waar zij standhoudt.

Witte snavelbies is een plant van levend of rustend hoogveen en natte heide. Bij de verlanding van zeer voedsel- en basenarm, zuur water verschijnt zij naast Veenpluis als een van de eerste vaatplanten. Zij doet haar intrede in hoogveenslenken en -poelen en verlandende randen van heidevennen als het water bijna tot de oppervlakte met zwevende veenmospakketten gevuld is. Het voornamelijk ondergedoken Waterveenmos (Sphagnum cuspidatum) ruimt in dit stadium het veld voor het boven water uitgroeiende Slank veenmos (Sphagnum recurvum). In iets minder voedselarme vennen vestigt Witte snavelbies zich ook dikwijls op plekken waar het water vrijwel tot de oppervlakte met dode planteresten of veenmodder opgevuld is. Behalve de reeds genoemde soorten treden als begeleiders Kleine veenbes (Oxycoccus palustris), Zonnedauwsoorten (Drosera spp.) en soms IJl stompmos (Cladopodiella fluitans) op. Op hoogveenbulten die enige decimeters boven water uitsteken, speelt Witte snavelbies een geringe rol; tegen de hier op de voorgrond tredende Veenmossoorten lijkt zij niet opgewassen, en in het algemeen is zij trouwens beperkt tot substraat dat blijvend met water doordrenkt is. Wel kan zij samen met Gewone dophei (Erica tetralix) talrijk optreden in de begroeiing van rustend hoogveen, maar alleen op plaatsen waar het veen niet aan uitdroging onderhevig is. Behalve in deze heidevegetaties op veenmosveen komt Witte snavelbies ook voor in Dopheidevelden op zand- en leemgrond, op plaatsen die 's winters ondiep onder water staan en 's zomers nat blijven: laagten, afgeplagde plekken en de laagste delen van de oeverzone langs vennen. Vooral na afschrapen van venoevers kan zij op de voorgrond treden. Vaak komt zij op zulke plaatsen samen voor met Bruine snavelbies, maar zij treedt gemiddeld lager in de zonering op en blijkt gevoeliger voor verdroging, waardoor zij thans in veel van de resterende Dopheidevelden schaarser voorkomt dan haar verwant.

Tegenwoordig is Witte snavelbies bij ons vrijwel beperkt tot uitgesproken basenarme standplaatsen. In berggebieden en in Oost-Europese laagvlakten komt zij echter ook in venen met basenrijker water voor, samen met soorten als Sterregoudmos (Campylium stellatum), Klein schorpioenmos (Scorpidium revolvens), Parnassia (Parnassia palustris), Vetblad (Pinguicula vulgaris), Tweehuizige zegge, Veenmosorchis (Hammarbya paludosa) en Lange zonnedauw (Drosera longifolia). Vroeger kwam Witte snavelbies ook in ons land in dergelijke uitgelezen begroeiingen voor, onder meer aan de randen van de Veluwe, in Twente en noordoostelijk Zuid-Limburg, maar door ontginning en ontwatering is hiervan zo goed als niets gespaard gebleven.

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1994 (deel 5)