Bouwen aan groenexpertise

Natuurtype: Essen-Eikenbos met Wilde hyacint

Dit is het natuurlijke bostype van de rijke leemgronden met ondiepe stuwwatertafel. De ondergrond is slecht doorlatend (vaak Yperiaanklei) waardoor er in het verleden werd van uitgegaan dat Beuk van nature niet zou domineren gezien zijn gebrekkige stabiliteit bij ondiepe grondwatertafels. Waarschijnlijk is het beheer echter de belangrijkste reden voor het domineren van Zomereik en Gewone es. In de struiklaag vindt men vooral Hazelaar en Gewone esdoorn, soms ook Gewone vlier, Eenstijlige meidoorn en Gelderse roos. De karakteristieke soorten van de kruidlaag zijn de Atlantische soorten: vooral Wilde hyacint, ook vaak Wilde narcis (en soms Schedegeelster en/of Spekwortel). Er is een opvallend voorjaarsaspect met vooral Wilde hyacint en Bosanemoon.

In het Essen-Eikenbos met Wilde hyacint worden twee subtypes onderscheiden. Het subtype met Speenkruid (G2a) bevat meer vochtminnende soorten (Speenkruid, Slanke sleutelbloem, Eenbes, Dagkoekoeksbloem). Het subtype met Brede stekelvaren (G2b) is soortenarmer en lijkt eerder typisch voor drogere, zuurdere standplaatsen. Ook in de boomlaag is dit merkbaar: na Zomereik is Gewone es de belangrijkste soort in het subtype met Speenkruid; Beuk is dit in het subtype met Brede stekelvaren. Het subtype met Brede stekelvaren sluit aan bij het Eiken-Beukenbos met Wilde hyacint (type H1). De verjonging van Gewone es en de afwezigheid van Dalkruid, Lelietje-van-dalen en Ruige veldbies zorgen er echter voor dat deze opnamen toch bij de Essen-Eikenbossen geklasseerd worden.

Verspreiding:

Het Essen-Eikenbos met Wilde hyacint komt vooral voor op de zwaardere leemgronden met vrij ondiepe grondwatertafel, van zuid-West-Vlaanderen tot Leuven. Deze grens komt in grote lijnen overeen met het verspreidingsgebied van de Wilde hyacint in Vlaanderen (Van Landuyt et al., 2006). Potentieel zijn er in Vlaanderen enkele tienduizenden ha, actueel is zo’n 1000 à 2000 ha goed ontwikkeld bos aanwezig (Vandekerkhove, 1998). Met 6 opnamen in het vegetatiemeetnet van de bosinventarisatie (Bos & Groen, 2001) heeft dit type een aandeel van 0,5 % van het actuele Vlaamse bosareaal. Dit stemt overeen met ca. 800 ha. Gekende voorbeelden zijn Hallerbos, Kluisbos (Kluisbergen), Brakelbos, Muziekbos (Ronse) en Neigembos (Ninove).

Bodem:

Het Essen-Eikenbos met Wilde hyacint komt voor op droge tot matig natte zandleem- en leembodems met een al dan niet sterk gevlekte textuur B horizont of zonder of met niet bepaalde profielontwikkeling.

Ellenbergwaarden:

Het Essen-Eikenbos met Wilde hyacint wordt gekarakteriseerd door halfschaduwplanten van frisse tot vochtige, (matig) stikstofrijke, matig tot zwak zure bodems. Het subtype met Speenkruid vertoont een iets hoger vochtgetal dan het subtype met Brede stekelvaren (5,62 tegenover 5,47).

Natuurbeheer (onderhoudsbeheer) uitgebreid:

Dit bostype leent zich uitstekend voor de productie van hoogwaardig zaaghout van verschillende boomsoorten (Eik, Es, Zoete kers, Gewone esdoorn) met gemengde, structuurrijke bosbestanden. Een kleinschalige, duurzame bosexploitatie is mogelijk, maar dient met de nodige omzichtigheid te gebeuren. Gezien de kwetsbare voorjaarsvegetatie en de gevoeligheid van de bodem voor compactatie wordt best met vaste uitsleeppistes gewerkt (Goris et al., 2005). Door de bomen als kleinere sortimenten te oogsten, zijn er ook minder zware machines nodig. Kleinschalig hakhoutbeheer van Zomereik, Haagbeuk, Hazelaar en Wilde lijsterbes is ook een optie om bodemschade te vermijden bij exploitatie. Hoewel de bodemverzurende eigenschappen van Beuk en Eik minder effect hebben op de meestal beter gebufferde bodems van het Essen-Eikenbos met Wilde hyacint, is het toch aangeraden monoculturen van deze soorten te vermijden. Ook Amerikaanse eik en Tamme kastanje kunnen dit bostype herleiden tot éénsoortige tapijten van Wilde hyacint. Dit is de enige soort die de dikke bladertapijten nog kan doorpriemen. De recreatie moet in goede banen worden geleid via duidelijk afgebakende paden om de voorjaarsflora niet te veel te belasten. Gezien de zeer hoge natuurwaarde verdient een belangrijk aandeel van de best ontwikkelde voorbeelden van dit type een reservaatsstatuut. Niets doen en herstel van middelhoutbeheer (indien er nog een vitale waardevolle hakhoutlaag aanwezig is) zijn dan de beheeropties.

Grondwaterafhankelijk:
Niet van toepassing
Ontwikkelingsduur:

Het grootste deel van de opnamen van het Essen-Eikenbos met Wilde hyacint is in oud bos gelegen.

Natuurwaarde:

Het Essen-Eikenbos met Wilde hyacint is een zeldzaam en zeer waardevol bostype. Het maakt deel uit van het habitattype 9130 van het Natura 2000-netwerk waarvoor Speciale Beschermingszones zijn aangeduid (Decleer, 2007). Bijzondere plantensoorten die gelinkt zijn aan dit bostype zijn o.a. Spekwortel en Schedegeelster.

Recreatieve waarde:

De uitbundige voorjaarsflora maakt dat deze bossen een zeer hoge belevingswaarde hebben en daardoor zeer aantrekkelijk zijn voor zachte recreatie. Een goede sturing en zonering van deze recreatiestromen moet overbetreding voorkomen.