Bouwen aan groenexpertise

Kleine wilderis, bloemrijke ruigte

Weinig maaien, veel bloemen

Definitie:

De term bloemrijke ruigte wordt vooral gebruikt in tuinen. Een ruigte bestaat uit kruidachtige planten die groter worden dan een meter. Het is een plek die niet elk jaar gemaaid wordt. Het bloemrijke aspect komt van planten als Koninginnenkruid, distels, Grote kaardenbol, Boerenwormkruid, Grote kattenstaart, Grote wederik enzovoort. Zo'n ruigte is ideaal als overgang tussen grasland en de heg of als insectenrijk stukje op een natte plek in de tuin.

In een grotere tuin heb je vaak plekjes waar je minder komt en die je niet zo intensief wil onderhouden. Deze plekjes kan je bijvoorbeeld om de twee jaar of enkel aan het begin van de lente maaien. Net zoals in de bloemenweide ga je vaste planten combineren met wild gras. De plantensoorten die hier graag staan zijn stevige, vrij grote kruidachtige planten die boven het gras uitgroeien. Je kent zeker één ruigteplant, namelijk de brandnetel en ook bramen houden van zulke plekjes.

Brandnetels en bramen zijn zeer nuttig voor de natuur maar indien je ze liever niet hebt kan je perfect een ruig plekje hebben zonder. Er zijn namelijk ook mooie bloemplanten die in de ruigte kunnen staan. Je kan soorten aanplanten zoals boerenwormkruid, dagkoekoeksbloem en koninginnenkruid.

Wil je een ruig plekje waar geen gras tussen de bloemplanten staat, dan kan dit ook. Dit leg je aan en onderhoud je zoals een bloemenborder.

Geschikt voor

  • Balkon en kleine tegeltuin: neen
  • Kleine stadstuin: neen, indien je niet veel plaats hebt, kan je beter een bloemenborder aanleggen en ergens een takkenhoopje of bladerhoop voorzien.
  • Grotere tuin: Ja ideaal op plaatsen waar je minder komt en de natuur rust kan vinden.

Een plus voor de natuur omdat

  • Ruige plekjes beheer je niet veel. Hierdoor vinden vele dieren rust op deze plekjes.
  • In dorre holle stengels van grassen en bloemen kunnen insecten overwinteren.
  • Muizenholletjes in de ruigte kunnen dienen als nestplaats voor hommels.
  • In de ruigte kunnen mooie bloemplanten staan die nuttig zijn voor heel wat insecten.

Enkele leuke soorten die je hier kan vinden:

Bijen, vlinders, hommels, kevers en zweefvliegen. 

Soortenlijsten

Soortenlijsten per tuinbiotoop vind je op de pagina "plantenlijsten voor een tuin vol leven".

Hoe een ruig plekje inrichten?

Er zijn twee opties bij de aanleg van een bloemrijke ruigte: 

  1. Op de gekozen plek staat reeds gras en misschien nog wat andere planten. Je doet niets en laat de planten die er staan groeien. Je maait slechts eenmaal om de drie jaar. 
  2. Je maakt de plek kaal en je zaait een aantal ruigtesoorten in.

Je kan natuurlijk ook beide doen: een aantal kleine plekjes kaal maken waar je gewenste soorten inzaait of plant. De rest laat je dan vanzelf groeien. Dat geeft dikwijls nog het beste resultaat. Wil je geen gras in je bloemrijke ruigte dan moet je deze aanleggen als een bloemenborder. Eingelijk is het dan ook een bloemenborder, alleen zal je bij de aanleg misschien kiezen voor te zaaien in plaats van aanplanten vanuit pot. Indien je zaait moet je ervoor zorgen dat het zaad op kale grond valt.

Hoe onderhouden?

Het maaien van bloemrijke ruigte doe je van oktober tot februari. Best maai je elk jaar een deel van de ruigte, bijvoorbeeld 1/3. Om de drie jaar maai je dan hetzelfde stuk. Let hierbij wel op dat er geen boompjes of struiken inkomen die je niet meer kan afmaaien. Je kan natuurlijk ook de helft maaien per jaar, dan maai je elk stuk om de 2 jaar. Je laat de ruigte dus het grootste deel van het jaar met rust. In de winter laat je zeker een deel staan. Wanneer je in de winter hebt gemaaid heb je een menging van bruin en groen materiaal dat je op je composthoop kan gooien. In een ruigte worden planten 1 m tot soms zelf 2 m hoog. Je kan deze ruigte dus niet zomaar met de grasmaaier afmaaien. Afhankelijk van de oppervlakte van de ruigte kan je volgend materiaal gebruiken:

  • een ruigte van maar een paar vierkante meter kan je afdoen met een stevige handzeis
  • indien de ruigte niet te hoog is kan je proberen ze nog af te maaien met de grasmaaier. Neem hiervoor de verzamelbak van de grasmaaier af en zorg dat de klep die het gras tegenhoudt, open staat. Na het maaien hark je het maaisel bij elkaar en voert het af. Hoe armer de bodem, hoe meer kans op planten met mooie bloemen.
  • voor grotere oppervlakten gebruik je best een bosmaaier of een zeis. Met beide gereedschappen moet je leren werken. Voor kleine oppervlaktes lukt het meestal wel, voor grotere kan je veel tijdwinst boeken door een goede werktechniek te gebruiken. Gebruik zeker bij de bosmaaier persoonlijke beschermingsmiddelen zoals een veiligheidsbril, gehoorbescherming en schoeisel met stalen punten.
Wat? Wanneer
Aanleggen van de ruigte
mogelijkheid 1: deel van de tuin met rust laten heel het jaar door
mogelijkheid 2: zaad verzamelen van ruigteplanten zomer
bodem kaal maken en inzaaien met ruigteplanten september, eventueel bijzaaien in de lente
Onderhoud van de ruigte
afmaaien van een deel van de ruigte (1/3 tot 1/2) oktober tot februari
opruimen van het maaisel winter : meteen na het maaien
  zomer : na het drogen (zomermaai raden we af)

Hoeveel werk is het en wat kost het? 

De aanleg vraagt wel wat werk omdat je moet starten met een kale bodem. De kost ligt in de aankoop van de planten. Als je de planten zaait of zelf opkweekt uit zaad zijn de kosten laag. Wanneer je de planten koopt zal de kost veel hoger liggen zo’n € 2 tot € 3 per plant. 

Uitgebreid:

De verschillende types van bloemrijke ruigte

1. De droge kalkarme ruigte

Als je tuin gelegen is op een eerder droge voedselarme bodem zonder kalk, dan kan je de havikskruidgemeenschap verwachten. Dit is echter geen typische ruigte. De begroeiing blijft vaak lager en het verschil met een bloemenweide is klein. Soorten die je hierin terug vindt zijn de Havikskruiden: middelhoge planten met vele gele bloemen die lijken op die van de Paardenbloem. Daarnaast kan je op zeer arm zandgronden struikheide krijgen. Indien de ruigte tegen een bos aan ligt kan het zijn dat Adelaarsvaren domineert. Ook Hengel is een plant die alleen voorkomt in zomen tegen bossen. Als de grond iets verrijkt is kunnen wel bramen voorkomen en domineren. Dit is een erg goede plant om de biodiversiteit vooruit te helpen. De bloemen geven erg veel nectar en de bessen worden gegeten door vogels. Maar het is de kunst deze wat in toom te houden.

2. De vochtige ruigte

Op vochtige bodems kan je een moerasspirea-ruigte verwachten. Dit type ruigte vinden we terug op vochtige tot natte bodem. De bodem kan vrij voedselarm zijn tot voedselrijk. Het is een zeer kleurrijk ruigte met volgende plantensoorten: Moerasspirea, Koninginnekruid, Echte valeriaan, Grote kattenstaart, Grote wederik, Haagwinde, Harig wilgenroosje en Moerasandoorn.

Wanneer het natter is kan ook Riet voorkomen en soms domineren, waardoor het bloemrijk aspect verdwijnt. Riet kan men bestrijden door het in de zomer te maaien.Op voedselarme bodem treedt vooral Grote wederik op de voorgrond.

3. De voedselrijke ruigte

Op voedselrijk niet te natte maar ook niet te droge bodem kan het zijn dat vooral grote brandnetel en bramen goed groeien. Maar als de bodem niet te rijk is kan ook deze ruigte bloemenrijk zijn. Deze ruigtes vinden we vaak aan bosranden. Soorten die we hier vaak vinden zijn Look-zonder-look, Dagkoekoeksbloem, Fluitenkruid, Stinkende gouwe en Hondsdraf.  

Bramen en netels

Bramen zijn zeer nuttige planten voor de natuur. Ze hebben vele stekels, bloemen en bessen. Ze zorgen dus voor bescherming en voedsel. Maar ze kunnen net als brandnetels beginnen woekeren. Daarom moet je goed bepalen in je tuin waar bramen mogen komen en waar niet. Daar waar geen bramen mogen komen moet je ze afmaaien of afknippen wanneer je ze opmerkt. Wacht niet tot ze te groot zijn wat dan kan je ze nog moeilijk te baas. Bramenstruiken die te groot worden snoei je met stevige handschoenen en een snoeischaar. Brandnetels zijn kenmerkend voor voedselrijke ruigtes. Ze horen dus thuis in een ruigte. Maar soms kunnen ze sterk uitbreiden en een te grote oppervlakte innemen. Ze meerdere keren per jaar maaien kan dan een oplossing zijn. Maar vergeet niet dat brandnetels zeer nuttige planten zijn voor heel wat diersoorten.

4. Ruigtes van licht verstoorde bodems

Op bodems die om de paar jaar een beetje verstoord worden of bodems met veel steenafval groeien een aantal mooie ruigteplanten die je zeker in de tuin kan gebruiken. Je kan deze soorten ook in de ruigte op matig voedselrijke grond zetten. Vele van deze soorten zijn tweejarig en moeten dus kale bodem vinden om zich steeds opnieuw te vestigen. Het gaat om soorten zoals Grote kaardenbol, Citroengele honingklaver, Goudgele honingklaver, Witte honingklaver, Akkerdistel, Mottenkruid, Keizerskaars, Stalkaars, Slangenkruid en Wilde cichorei. Vaak groeien deze soorten graag op wat kalkrijke bodem.