Pilzegge

Pilzegge is een lage tot zeer lage, lichtgroene, in dichte pollen groeiende, vroegbloeiende zegge met een korte, verhoutende wortelstok. De taaie, scherp driekantige stengels verlengen zich tijdens de bloei, krommen zich vaak boogvormig tijdens de vruchtzetting en gaan tenslotte dikwijls liggen. De onderste scheden zijn glanzend rossig-bruin en vezelen. De bladschijf heeft iets naar beneden omrollende randen. De compacte bloeiwijze bestaat uit een mannelijke topaar en twee of drie kortere, eivormige tot bolronde, dicht bijeen zittende, rechtopstaande, ongesteelde vrouwelijke aren met driestempelige bloemen. De schutbladen hebben geen schede en staan tenslotte schuin tot recht af; het onderste is meestal niet langer dan de bloeiwijze. Het urntje is peervormig, twee à drie millimeter lang, grijzig groen, behaard en zeer kort gesnaveld.

Pilzegge heeft een overwegend West- en Midden-Europees areaal, dat zich uitstrekt tot Noord-Portugal, Midden-Italië en de Balkan, noordwaarts tot IJsland, Noord-Noorwegen en Zuid-Finland, en omvat ook de Azoren. Het Nederlandse verspreidingspatroon lijkt op dat van Bochtige smele (Deschampsia flexuosa) en Liggend walstro (Galium saxatile). Pilzegge is vrij algemeen in het pleistocene deel van het land, waar zij tot de gewoonste zeggen behoort. Verder komt zij zeldzaam voor in de duinstreek (op Schouwen, in de Hollandse binnenduinen en op een aantal Waddeneilanden) en sporadisch in laagveengebieden.

Pilzegge groeit op min of meer droge en voedselarme standplaatsen, vaak op bodems die uitgeloogd zijn. Ze gedijt op zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op onbemeste, humeuze, matig tot sterk zure, basenarme, kalkloze zand- en leemgrond boven grondwaterbereik. Zij is een van de weinige zeggen die goed tegen betreding bestand zijn en erdoor bevoordeeld worden ten opzichte van andere planten. In loofbossen en naaldhoutaanplantingen komt zij vooral op lichte plekken voor, zoals langs boswegen, op wallen en op de wortelkluit van omgewaaide bomen. Vaak staat zij op kap-, storm- en brandvlakten, met name in wintereiken-beukenbossen. Ook groeit zij veel in droge tot iets vochtige heidevelden, vooral op plekken waar de begroeiing niet dicht aaneensluit: langs paden, op brand- en plagplekken en op omgewoelde grond. Verder staat zij wel in schrale bermen, graslanden en duinvalleien. Begrazing komt haar ten goede. Talrijk optreden van Pilzegge is doorgaans een reactie op bodemverstoring, waarbij zij profiteert van de versnelde afbraak van zuur strooisel onder invloed van licht, betreding en/of menging met minerale bodembestanddelen. Zij verdraagt ook enige overstuiving. Planten waarmee zij vaak samen voorkomt, zijn de eerder genoemde Bochtige smele en Liggend walstro, evenals Schapezuring (Rumex acetosella), Tandjesgras (Danthonia decumbens), Fijn schapegras (Festuca ovina subsp. tenuifolia), Borstelgras (Nardus stricta), Tormentil (Potentilla erecta), Struikhei (Calluna vulgaris), Stekel- en Kruipbrem (Genista anglica en pilosa), Gewoon en Zandstruisgras (Agrostis capillaris en vinealis). Voor dagvlinders van droge, schrale biotopen is zij een belangrijke voedselplant.

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1994 (deel 5)