Bouwen aan groenexpertise

Natuurstreefbeeld: Droge heischrale graslanden (6230_hn)

Heischrale graslanden komen voor op (zwak) zure, lemige zandbodems. De vegetatie bestaat uit niet dominante grassen, schijngrassen, kruiden, en dwergstruiken. Kenmerkende soorten zijn o.a. Tandjesgras (niet dominant gras), Pilzegge (schijngras), Liggend walstro (kruid) en Struikhei (dwergstruik). Geen enkele soort komt dominant voor. Bramen, struweel en boomsoorten zijn zo goed als afwezig. Het zijn graslanden die vaak ontstaan uit heide. Droge heischrale graslanden (6230_hn) herken je aan een combinatie van soorten kenmerkend voor heischrale graslanden zoals Tormentil en Liggend walstro en soorten van droge arme gronden zoals Muizeoor, Zandblauwtje en Schapenzuring. Het beheer bestaat uit jaarlijks 1 keer maaien of begrazing.
Droge heischrale graslanden zijn een subtype van het Europees beschermd habitat Heischrale graslanden en soortenrijke graslanden van zure bodems (6230)

Beheer:

Het onderhoudsbeheer bestaat uit 1 keer per jaar maaien of begrazing. De maaibeurt valt eind augustus begin september, let er hierbij op dat de doelsoorten in zaad staan. Is dit niet het geval maai je wat later. Ook via begrazing kan je een droog heischraalgrasland onderhouden. Zorg er ook hiervoor dat de doelsoorten in zaad kunnen komen en dat de vegetatie kort de winter in gaat. Zoals bij alle maai- en begrazingsbeheer is het voor de fauna belangrijk delen te hebben waar de vegetatie in de winter blijft staan. In een landschap met heide en bosranden kan dit ook naast het heischraalgrasland.

heeft als indicator van een goede toestand

Zandstruisgras

heeft als indicator van een goede toestand

Gelobde maanvaren

heeft als indicator van een goede toestand

Struikhei

heeft als indicator van een goede toestand

Grasklokje

heeft als indicator van een goede toestand

Pilzegge

heeft als indicator van een goede toestand

Tandjesgras

heeft als indicator van een goede toestand

Steenanjer

heeft als indicator van een goede toestand

Echte stijve ogentroost

heeft als indicator van een goede toestand

Schapengras

heeft als indicator van een goede toestand

Liggend walstro

heeft als indicator van een goede toestand

Stekelbrem

heeft als indicator van een goede toestand

Bosdroogbloem

heeft als indicator van een goede toestand

Dicht havikskruid

heeft als indicator van een goede toestand

Spits havikskruid

heeft als indicator van een goede toestand

Stijf havikskruid

heeft als indicator van een goede toestand

Muizenoor

heeft als indicator van een goede toestand

Fraai hertshooi

heeft als indicator van een goede toestand

Knollathyrus

heeft als indicator van een goede toestand

Veelbloemige veldbies

heeft als indicator van een goede toestand

Borstelgras

heeft als indicator van een goede toestand

Kleine bevernel

heeft als indicator van een goede toestand

Gewone vleugeltjesbloem

heeft als indicator van een goede toestand

Kruipganzerik

heeft als indicator van een goede toestand

Viltganzerik

heeft als indicator van een goede toestand

Tormentil

heeft als indicator van een goede toestand

Zaagblad

heeft als indicator van een goede toestand

Echte guldenroede

heeft als indicator van een goede toestand

Betonie

heeft als indicator van een goede toestand

Blauwe knoop

heeft als indicator van een goede toestand

Grote tijm

heeft als indicator van een goede toestand

Kleine tijm

heeft als indicator van een goede toestand

Onderaardse klaver

heeft als indicator van een goede toestand

Mannetjesereprijs

heeft als indicator van een goede toestand

Hondsviooltje

heeft als indicator van een goede toestand

Bleeksporig bosviooltje

heeft als indicator van een goede toestand

Eekhoorngras

Eén van de belangrijkste milieudrukken voor dit graslandtype is vermesting en verzuring

De aanrijking met voedingsstoffen (voornamelijk stikstof en fosfor) afkomstig van landbouw, verkeer en industriële activiteit zijn de belangrijkste bedreiging. Algemeen wordt gesteld dat de vegetatie van heischrale graslanden in hun groei beperkt worden door stikstof. De hoge stikstofdepositie van de afgelopen decennia heeft geleid tot een sterke toename in de beschikbaarheid van stikstof voor planten. Meestal leidt dit uiteindelijk tot vergrassing met sterke overheersing van Bochtige smele of Gewoon struisgras onder droge omstandigheden. Ander onderzoek suggereert echter dat de soortenrijkdom van heischrale graslanden in de eerste plaats een functie is van de fosforbeschikbaarheid in de bodem. Hogere biomassaproductie, en dus waarschijnlijk competitieve verdringing van kenmerkende plantensoorten, blijkt ook in verband te staan met hogere fosforbeschikbaarheid. Een beperkte soortenanalyse geeft eveneens aan dat het voorkomen van kenmerkende plantensoorten van heischrale graslanden voornamelijk afhangt van de fosforbeschikbaarheid. De meest bedreigde soorten in deze analyse (Bevertjes en Gewone vleugeltjesbloem) komen alleen voor bij zeer lage fosforbeschikbaarheden (ong. 1 mg P/kg).

Bodemverzuring is een belangrijke oorzaak van de achteruitgang van de droge en natte heischrale graslanden. Verzurende atmosferische depositie leidt tot uitloging van basische kationen in de bodem. Verzuring van de heischrale graslanden heeft twee effecten. 1) Er treedt een verschuiving op in het bufferingsmechanisme. De zuurbuffering door uitwisseling van basische kationen zoals calcium, magnesium en kalium aan het adsorptiecomplex maakt plaats voor buffering door het oplossen van aluminiumverbindingen, de aluminiumbuffering. Het omslagpunt ligt ongeveer bij pH=4,5. De basische kationen gaan in oplossing en spoelen uit naar diepere bodemlagen. Daarmee wordt de beschikbaarheid van voor de plant belangrijke voedingsstoffen als calcium, magnesium en kalium verlaagd. De concentraties van metalen, vooral aluminium (Al3+), in het bodemvocht stijgen. Voor veel plantensoorten van heischrale graslanden zijn deze ionen toxisch, zeker als er weinig calcium of kalium aanwezig is. 2) Het tweede effect van de verzuring is de daling van de mineralisatie- en nitrificatiesnelheid. Dit leidt zowel tot een sterkere accumulatie van strooisel als het stijgen van ammoniumgehalten in het bodemvocht. Karakteristieke soorten van heischrale graslanden, zijn niet bestand tegen hoge ammoniumconcentraties in het bodemvocht bij lage pH's. Ze zullen dus bij verzuring verdwijnen.

Code:
6230_hn
Uitgebreid:

Heischrale graslanden of borstelgraslanden zijn vegetaties op voedselarme, meestal (zwak) zure, lemige zandbodems waarin grassen zoals Borstelgras, Tandjesgras, Pijpenstrootje en struisgrassoorten domineren. Maar kruiden en heidestruiken kunnen eveneens talrijk aanwezig zijn. Het betreft soortenrijke graslanden met een gesloten grasmat, in tegenstelling tot het natuurstreefbeeld open graslanden op landduinen. In vergelijking met soorten van droge heide prefereren soorten van heischrale graslanden minder zure, meer gebufferde bodems. Buffering gebeurt door bodemdeeltjes met een bufferende werking zoals leem of door toevoer van calciumionen via kwelwater. Heischrale graslanden ontstaan vaak door het maaien, betreden, beweiden, plaggen, afbranden of verstoren van heidevegetaties. Afhankelijk van de bodemvochtigheid komen zowel droge als natte typen voor. Enkele kenmerkende soorten van heischraal grasland zijn Borstelgras, Hondsviooltje, Liggend walstro, Tandjesgras, Tormentil en Stijve ogentroost. Droge heischrale graslanden worden gekenmerkt door Brem, Muizenoor, Hondsviooltje, Bleeksporig bosviooltje en Mannetjesereprijs. Meer algemene soorten van droge heischrale graslanden zijn Fijn schapengras, Gewoon biggenkruid, Muizenoor, Zandblauwtje en Schapenzuring. Ook soorten met een meer bosrandkarakter zoals Echte guldenroede en Hengel komen soms voor.

Kenmerken:

Dit habitatsubtype/natuurstreefbeeld is in een gezonde staat als het aan zekere voorwaarden voldoet, die nagestreefd moeten worden in het beheer (o.b.v. de LSVI tabellen):

  • Habitatstructuur:
    • de levensvormen kruiden, niet competitieve grassen of schijngrassen en dwergstruiken moeten alle 3 aanwezig zijn ;
    • naakte bodem is aanwezig met 5% tot 30 % ;
    • een strooisellaag van meer dan 1 cm dik is weinig ≤ 10 % aanwezig. Best streef je naar occasioneel (< 5 %) voorkomen een strooisellaag;
    • de mossen en korstmossen hebben samen een bedekking van 10 % tot 30 %, de bedekking van Gewoon haakmos en Grijs kronkelteeltje mag je niet meetellen;
    • geen enkele soort is dominant (≥ 50 %) .
  • Verstoringskenmerken:
    • eutrofiëringsindicatoren hebben een bedekking ≤ 10 %, best komen ze maar occasioneel (< 5%) voor;
    • verruigingsindicatoren hebben een bedekking ≤ 10 %, best komen ze maar occasioneel (< 5 %) voor;
    • braam heeft een bedekking ≤ 10 %, best komt deze maar occasioneel (< 5 %) voor;
    • verbossing heeft een bedekking van ≤ 10 %, best komt dit maar occasioneel (< 5 %) voor; 
    • Gewoon haakmos en Grijs kronkelsteeltje hebben samen een bedekking ≤ 30 % ;
    • vergrassingsindicatoren hebben een bedekking ≤ 50 %. Indien actueel lager aandeel dit aandeel behouden en waar duurzaam mogelijk een lager aandeel nastreven.
  • Vegetatieopbouw:
  • minstens 4 sleutelsoorten aanwezig. Indien actueel hoger aantal deze behouden en waar duurzaam mogelijk een hoger aantal kenmerkende soorten nastreven;
  • sleutelsoorten hebben een bedekking ≥ 10 % en best streven naar ≥ 30 %.
Opp. in Vlaanderen:

Alle types heischrale graslanden samen (zure droge, natte en kalkrijke en soortenrijke struisgrasvegetaties) hebben een oppervlakte van 250-350 ha in Vlaanderen.

Waar in het landschap:

Heischrale graslanden vind je in de omgeving van heideterreinen, op open plekken in bos, aan bosranden, langs bospaden en in brede wegbermen.

Prioritair habitattype:
Ja
Milieukarakteristieken:

Luchtkwaliteit: N-depositie < 12 kg N/ha/jaar

Bodem:

Voor droog heischraal grasland: Droog humeus lemig zand, zandleem, leem en zand. Op vrij zure voedselarme bodems.

Ten opzichte van heide komt het voor op iets meer gebufferde gronden.

  • Bodem N_tot 0,054-0,15 kg/ha
  • Bodem N_NO3 0,28-3 mmol/m²
  • Bodem N_NH4 0,4-6,1 mg N/kg droge bodem
  • Bodem C/N 15,7-23,1 - Bodem Al/Ca 0,79-7
  • Bodem Ca_AgTU 0,1-4,53 mmol/m²
  • Bodem pH_H2O 4,5-6,5
  • Bodem Cr_tot 4,85-14,9 mg/kg luchtdroge bodem
Historiciteit:

Heischraal grasland is een cultuurgrasland en het ontstaan ervan is nauw gelinkt aan dat van heide. Heischrale graslanden ontstonden door het maaien, kappen, beweiden en branden van heide. Op de plekken waar de heide iets minder zuur is kan daar heischraal grasland ontstaan. Heischrale graslanden ontstonden als resultaat van extensief landbouwkundig gebruik van terreinen als gras- en hooiland in grote delen van West- en Centraal Europa. De jaarlijkse afvoer van de voedingselementen stikstof (N) en fosfor (P) door hooien, soms gecombineerd met begrazing, en gebrekkige bemesting, resulteerden in het ontstaan van typische, weinig productieve, soortenrijke plantengemeenschappen aangepast aan bijzonder voedselarme bodems.

Zeldzaamheid:

Droge heischrale graslanden zijn uiterst zeldzaam in Vlaanderen.

Grondwaterafhankelijk:
Ja
Hydrologie:

Droge heischrale graslanden zijn grondwateronafhankelijk.