Zompzegge

Zompzegge is een lage tot middelhoge, dof grijsgroene of soms bleekgroene, in dichte tot vrij losse pollen groeiende plant. De onderste scheden zijn grijsbruin tot rozeachtig. Niet-bloeiende scheuten vormen vaak korte, opstijgende schijnstengels. De bloeistengels zijn rechtopstaand en scherp driekantig. De compacte, bleek ogende bloeiwijze bestaat uit zelden meer dan zes aren, die meestal dicht opeen zitten; soms zijn de onderste iets van elkaar verwijderd. De schutbladen zijn kafjesachtig, het onderste is soms priemvormig en steekt dan buiten de bloeiwijze uit. De aren zijn eivormig en bevatten aan de voet enkele mannelijke bloemen, hogerop vrouwelijke, tweestempelige bloemen. De kafjes zijn witachtig-vliezig met groene kiel. De urntjes zijn platbol, langwerpig-eirond, ongeveer twee millimeter lang, zeegroen, tenslotte geelbruin, aan beide zijden generfd, en versmald in een korte snavel.

Zompzegge komt voor in de koel-gematigde en koudere zone van het noordelijk halfrond en voorts in zuidelijk Zuid-Amerika, Irian en Australië. In Nederland is zij plaatselijk vrij algemeen in de pleistocene streken en in laagveengebieden; in kleistreken komt zij sporadisch voor en in de duinen is zij thans alleen bekend van Vlieland.

Zompzegge behoort tot de uitgesproken zuurindicatoren onder de zeggen. Zij groeit op zonnige tot vrij zwaar beschaduwde, niet of licht bemeste, vochtige tot natte plaatsen op kalkloze, min of meer voedsel- en basenarme grond, op veen en humusrijke tot venige zand- of leemgrond. Vegetaties met Zompzegge zijn, wat de vaatplanten betreft, dikwijls vrij open; vaak hebben ze een mosdek van veenmos (Sphagnum). Het water op haar groeiplaatsen is in belangrijke mate afkomstig van neerslag, rechtstreeks of via oppervlakkige afstroming; soms is zelfs vrijwel geen invloed van grond- of oppervlaktewater aanwezig. Het voedsel- en basenarmste milieu waarin Zompzegge gedijt, is te vinden in hoogveen, waar zij echter niet in ongestoorde situaties optreedt: zij groeit in turfgaten in afgetakeld hoogveen of verschijnt na verhoging van het waterpeil in tevoren verdroogd hoogveen. Zij profiteert van de (zij het schaarse) voedingsstoffen die door veraarding van het verdrogende veen zijn vrijgekomen. Ook neemt zij deel aan de verlanding van heidevennen. Een wat voedselrijker milieu waarin Zompzegge optreedt, wordt gevormd door drassige hooilanden in beekdalen met sterke invloed van zijdelings afstromend, zuur water. Ook groeit zij wel aan slootkanten in weinig bemest weiland. Vermoedelijk is Zompzegge zoutmijdend; weliswaar komt zij vrij veel voor in de Noord-Hollandse brakwaterveengebieden, maar uitsluitend in veenmosrietland, waar zij wortelt in zure regenwaterlenzen in het veen, boven bereik van brak water. Zij groeit er vooral op natte, veenmosrijke plekken, maar ook in uitdrogende terreindelen met een begroeiing van gewoon haarmos (Polytrichum commune) en/of kraaihei (Empetrum nigrum). In zoete laagveengebieden is zij onder meer in verzuurd trilveen te vinden. Ontwikkelen veenbegroeiingen zich tot berkenbroekbos, dan handhaaft Zompzegge zich dikwijls. In andere vochtige loofbostypen komt zij soms voor aan greppels en op plaatsen met veel humus. Planten waarmee Zompzegge dikwijls samen voorkomt, zijn veenpluis, snavelzegge, moerasstruisgras (Agrostis canina), waternavel (Hydrocotyle vulgaris), wateraardbei (Potentilla palustris), moerasviooltje (Viola palustris), zwarte zegge, sterzegge, egelboterbloem (Ranunculus flammula), moeraswalstro (Galium palustre), veld- en pitrus (Juncus acutiflorus en Juncus effusus).

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1994 (deel 5)